รูปแบบนวัตกรรมการต่อต้านการทุจริตคอร์รัปชันโดยเครือข่ายภาคประชาสังคม: การบูรณาการหลักพุทธธรรมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

บทคัดย่อ

การทุจริตคอร์รัปชันในสังคมไทยเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ภาคประชาสังคมมีบทบาทสำคัญในการต่อต้านการทุจริต แต่รูปแบบการบูรณาการหลักพุทธธรรมในการต่อต้านการทุจริตของเครือข่ายภาคประชาสังคมยังขาดการศึกษาอย่างเป็นระบบ การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษากระบวนการทำงานของเครือข่ายภาคประชาสังคมที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันการทุจริต 2) เพื่อส่งเสริมการพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเพื่อการต่อต้านการทุจริต และ 3) เพื่อนำเสนอแนวทางการต่อต้านการทุจริตในระดับพื้นที่ การวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบวิจัยและพัฒนาโดยใช้แนวทางทฤษฎีฐานราก ผ่านการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้เชี่ยวชาญระดับสูงของประเทศด้านการป้องกันการทุจริต วิเคราะห์ข้อมูลด้วยโปรแกรม ATLAS.ti ผลการวิจัยพบว่า กระบวนการทำงานของเครือข่ายเริ่มจากการทำความเข้าใจปัญหาการทุจริตอย่างลึกซึ้งก่อนพัฒนากลไกการดำเนินงานที่มีการมีส่วนร่วมเป็นหัวใจหลัก การพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเกิดจากการบูรณาการระหว่างกลไกการดำเนินงานและการสร้างจิตสำนึกแบบองค์รวมบนฐานหลักพุทธธรรม ส่งผลให้เกิดรูปแบบนวัตกรรมการต่อต้านการทุจริตคอร์รัปชันโดยเครือข่ายภาคประชาสังคมที่ประกอบด้วย 6 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ ฐานรากหลักพุทธธรรม (อริยสัจ 4 อิทธิบาท 4 สัปปุริสธรรม 7) ชั้นความเข้าใจ ชั้นกลไกการดำเนินงาน ชั้นจิตสำนึกและแรงจูงใจ โครงสร้างเครือข่าย และกระบวนการทำงาน 4 ขั้นตอน องค์ความรู้ใหม่ที่เกิดขึ้นคือการบูรณาการหลักพุทธธรรมเข้ากับกลไกการต่อต้านการทุจริตสมัยใหม่ที่เหมาะสมกับบริบทสังคมไทย โดยเฉพาะการใช้หิริโอตตัปปะเป็นนวัตกรรมทางจิตใจและการสร้างระบบนิเวศการต่อต้านการทุจริตแบบองค์รวม ข้อเสนอแนะในการประยุกต์ใช้ ได้แก่ การพัฒนาเครื่องมือประเมินความเสี่ยงต่อการทุจริตในระดับพื้นที่ การสร้างแพลตฟอร์มดิจิทัลสำหรับการร้องเรียนและเฝ้าระวัง การฝึกอบรมผู้นำเครือข่ายตามหลักพุทธธรรม และการขยายผลสู่พื้นที่อื่น ๆ อย่างเป็นระบบ