ความร่วมมือที่ยั่งยืน: การประเมินการจัดการสิ่งแวดล้อมและปฏิบัติการชุมชน เชิงนิเวศในภาคเหนือของไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การศึกษาวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ลักษณะการจัดการสิ่งแวดล้อมและกรอบแนวคิดชุมชนเชิงนิเวศ 2) ความเกี่ยวข้องของกิจกรรมการดำเนินงานของชุมชนกับลักษณะการจัดการสิ่งแวดล้อมและเป้าหมายของแนวคิดชุมชนเชิงนิเวศ และ 3) เพื่อเสนอแนะแนวทางการดำเนินกิจกรรมที่จะบรรลุผลทั้งด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืนและการพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศ และสร้างความพร้อมในการปรับตัวรับมือกับความเปลี่ยนแปลงและวิกฤตการณ์ โดยมีขอบเขตการศึกษาเป็นชุมชนตัวอย่างที่ประสบความสำเร็จในการจัดการสิ่งแวดล้อมในภาคเหนือ ใช้การคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจงประกอบด้วย 3 ชุมชน ได้แก่ ชุมชนบุญเรือง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย ชุมชนบ้านงามเมือง อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย และชุมชนบ้านต่อแพ อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน ทำการวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารเพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างกิจกรรมการดำเนินงานของชุมชนกับลักษณะการจัดการสิ่งแวดล้อมและเป้าหมายของแนวคิดชุมชนเชิงนิเวศ ผลลัพธ์ชี้ว่ากิจกรรมของชุมชนเชื่อมโยงกับการจัดการสิ่งแวดล้อมและเป้าหมายของแนวคิดชุมชนเชิงนิเวศ และได้แนะนำกิจกรรมของชุมชนเพื่อการจัดการสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืนและการพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศ อาทิการจัดทำแผนการจัดการและแผนการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าไม้และแหล่งน้ำ การจัดตั้งศูนย์เฝ้าระวังไฟป่าและหมอกควัน การจัดทำแหล่งอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่าและสัตว์น้ำ การฟื้นฟูป่าไม้ การตั้งคณะกรรมการชุมชนดำเนินการจัดการป่าและน้ำ การกำหนดกฎระเบียบข้อบังคับร่วมกัน การใช้จารีตประเพณีความเชื่อดูแลรักษาและควบคุมการใช้ประโยชน์จากป่าไม้และแหล่งน้ำ การใช้พื้นที่ป่าเพื่อเสริมสร้างคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจ การทำการเกษตรแบบเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรอินทรีย์ เพื่อให้ชุมชนสามารถรับมือกับความเปลี่ยนแปลงและวิกฤตการณ์ได้อย่างมีความพร้อมในอนาคต
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมการปกครองส่วนท้องถิ่น. (2550). มาตรฐานการจัดการสิ่งแวดล้อม. กรุงเทพมหานคร: กรมการปกครองส่วนท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย.
กัญญ์สิริ จันทร์เจริญ. (2548). การวิจัยทางการพยาบาล: แนวคิดหลักการและวิธีปฏิบัติ. นนทบุรี: โครงการสวัสดิการวิชาการ สถาบันพระบรมราชชนก.
เกษม จันทร์แก้ว. (2544). วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
เกษม จันทร์แก้ว. (2558). การจัดการสิ่งแวดล้อมในอนาคต. วารสารสมาคมนักวิจัย, 20(1), 13-19.
ไกรทอง เหง้าน้อย และคณะ. (2562). การจัดการลุ่มน้ำอิงอย่างมีส่วนร่วมและยั่งยืน. เชียงใหม่: วนิดาการพิมพ์.
ความหมายของการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2566). โครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เล่มที่ 19 เรื่องที่ 1. เรียกใช้เมื่อ 24 ตุลาคม 2566 จาก https:/ /www.sara nukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=19&chap=1&page=t19-1-infodetail02. html
โครงการคนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน. (2558). ป่าชุมชนบ้านต่อแพ. เรียกใช้เมื่อ 16 มกราคม 2565 จาก https://www.forest.go.th/community/โครงการคนรักษ์ป่า-ป่าร-2/
ชุมชนบ้านต่อแพ. (2565). การจัดการสิ่งแวดล้อมชุมชน. เรียกใช้เมื่อ 16 มกราคม 2565 จาก http://community.onep.go.th/location/barn_toe_pae/
นุชจรีย์ สิงคราช และคณะ. (2560). บทเรียนการจัดการทรัพยากรของชุมชนในลุ่มน้ำอิง. เชียงใหม่: Fluke Graphic Design & Printing.
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. (2535). เอกสารการสอนชุดวิชาการป่าไม้ชุมชน. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
รัชดา บุญแก้ว. (2561). กระบวนการพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศแบบมีส่วนร่วม: กรณีศึกษาชุมชนบ้านโคกเมือง ตำบลบางเหรียง อำเภอควนเนียง จังหวัดสงขลา. ใน วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการสิ่งแวดล้อม. มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
วถิราพร ด่านศรีบูรณ์ และภนิตา พรหมประกาย. (2560). คุณค่าพื้นที่ป่าบุญเรือง. ใน รายงานการวิจัย. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
วัฒนา พองโนนสูง. (2561). ชุมชนบ้านงามเมือง: การจัดการลุ่มน้ำย่อยและการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์วนศาสตร์ชุมชนเพื่อคนกับป่า (RECOFTC).
ศูนย์วนศาสตร์ชุมชนเพื่อคนกับป่า. (2558). คุณค่าความหลากหลายทางชีวภาพและแนวทางการจัดการป่าชุ่มน้ำบุญเรือง: ป่าชุ่มน้ำผืนที่ใหญ่ที่สุดในลุ่มน้ำอิง. ใน รายงานวิจัย. ศูนย์วนศาสตร์ชุมชนเพื่อคนกับป่า.
สภาประชาชนลุ่มน้ำอิงและภาคี. (2558). รายงาน "คุณค่า ความหลากหลายทางชีวภาพและแนวทางการจัดการป่าชุ่มน้ำบุญเรือง: ป่าชุ่มน้ำผืนใหญ่ที่สุดในลุ่มน้ำอิง" สรุปจากเวทีเรียนรู้ระบบนิเวศลุ่มน้ำอิง: คุณค่า ความสำคัญของป่าบุญเรือง...ป่าชุ่มน้ำผืนใหญ่ที่สุดในลุ่มน้ำอิง. เรียกใช้เมื่อ 16 มกราคม 2565 จาก http://www.ingcouncil.org/index.php/hidemenu-sez/8-boonroung-wetland
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2566). แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ (พ.ศ. 2566 - 2580) (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพมหานคร: สำนักนายกรัฐมนตรี.
สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2562a). การวางแผนและการจัดการสิ่งแวดล้อมเมืองและชุมชนอย่างยั่งยืน. กรุงเทพมหานคร: บริษัท แสงสว่างเวิลด์เพรส จำกัด.
สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2562b). แนวทางการจัดการสิ่งแวดล้อมชุมชนเพื่อส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2563-2580. กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2563). การจัดทำแผนและผังต้นแบบเมืองนิเวศที่ราบและหุบเขาภาคเหนือ: ชุมชนเชิงนิเวศเมืองมาย จังหวัดลำปาง. กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
อำนวย วัฒนกรสิริ. (2557). การจัดการสิ่งแวดล้อม. วารสารวิชาการเทคโนโลยีพลังงานและสิ่งแวดล้อม, 1(1), 43-53.
Folke, C. et. al. (2010). Resilience thinking: Integrating resilience, adaptability and transformability. Ecology and Society, 15(4), 15-23.
Global Ecovillage Network. (2024). Concepts. Retrieved February 6, 2024 , from https://ecovillage.org/about/about-gen/concepts/
United Nations. (2015). Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development. Retrieved January 16 , 2022, from https://sdgs.un.org/2030agenda
