การศึกษาเชิงวิเคราะห์ตำนานพระธาตุเจดีย์อีสาน

บทคัดย่อ

     บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิธีการเขียนตำนานพระธาตุเจดีย์อีสาน 2) ศึกษาเนื้อหาสาระในตำนานพระธาตุเจดีย์อีสาน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร แล้วนำเสนอผลการวิจัยด้วยการพรรณนาวิเคราะห์

     ผลการศึกษาพบว่า วิธีเขียนตำนานพระธาตุ โครงเรื่อง มี 2 แบบ คือ (1) มีการกล่าวถึงการเสด็จมาของพระพุทธเจ้า และ (2) การไม่เสด็จมาของพระพุทธเจ้า และโครงเรื่องส่วนใหญ่สอดคล้องกับทฤษฎีโครงสร้างนิทานของ วลาดิมีร์ พรอปป์ (Vladimir Propp) คือ คนอื่นให้สิ่งของกับพระเอก สิ่งของเป็นสาเหตุให้พระเอกเดินทางไปอีกเมืองหนึ่ง กล่าวคือ พระอรหันต์ได้รับพระธาตุ พระธาตุเป็นสาเหตุให้พระอรหันต์เดินทางไปอีกเมืองหนึ่ง

     เนื้อหาสาระในตำนานพระธาตุเจดีย์อีสาน มีการกล่าวถึงพุทธประวัติอยู่ 3 ฉบับ ไม่กล่าวถึงพุทธประวัติ 7 ฉบับ มีเนื้อหาเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอยู่ 9 ฉบับ และมีการกล่าวถึงสังคมและวัฒนธรรมอีสานอยู่ 9 ฉบับ ได้กล่าวถึงประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาว่า พระพุทธศาสนาเข้ามาเผยแผ่ในดินแดนอีสานตั้งแต่สมัยพุทธกาลแล้ว เพราะพระพุทธองค์ได้เสด็จมาอีสานพร้อมพระอานนท์เมื่อครั้งเสด็จที่ภูกำพร้า และประทับรอยพระบาทให้พญานาคบูชา พร้อมกับประทับรอยพระบาทถวายพระยาสุวรรณภิงคาร ที่พระธาตุเชิงชุม ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น บอกถึงเมืองโบราณอีสานและอีสานสมัยประวัติศาสตร์ว่ามีความสัมพันธ์กันฉันญาติมิตร สังคมและวัฒนธรรม เป็นสังคมเกษตร และถือศีลอุโบสถทุกวันพระ และให้ทานตามฤดูกาลผลิตผลทางการเกษตร ใส่บาตรพระสงฆ์ทุกเช้า