ข้อพิพาทระหว่างประเทศเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญาที่ประเทศไทยมีส่วนเกี่ยวข้อง
คำสำคัญ:
ข้อพิพาททรัพย์สินทางปัญญาระหว่างประเทศ, ความตกลงทริปส์, กระบวนการระงับข้อพิพาทขององค์การการค้าโลกบทคัดย่อ
ข้อพิพาทระหว่างประเทศด้านทรัพย์สินทางปัญญาที่มีประเทศไทยเกี่ยวข้องหรือเป็นคู่พิพาทสะท้อนถึงความสัมพันธ์อันซับซ้อนระหว่างระบบกฎหมายภายในประเทศกับพันธกรณีระหว่างประเทศในบริบทของเศรษฐกิจโลกาภิวัตน์ โดยเฉพาะภายใต้กรอบของความตกลงว่าด้วยสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาที่เกี่ยวข้องกับการค้า (TRIPS Agreement) ภายใต้องค์การการค้าโลก (WTO) ตลอดจนความตกลงการค้าเสรีทั้งในระดับทวิภาคีและพหุภาคี อาทิ ความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก (CPTPP) และความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาค (RCEP) บทความนี้มุ่งวิเคราะห์ข้อพิพาทสำคัญที่มีประเทศไทยเข้าเกี่ยวข้อง โดยเฉพาะกรณีศึกษาว่าด้วย การใช้มาตรการอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตรโดยรัฐ (Compulsory Licensing: CL) ซึ่งเกี่ยวพันกับการตีความ มาตรา 31 แห่งความตกลง TRIPS อันว่าด้วยเงื่อนไขการใช้สิทธิโดยรัฐเพื่อวัตถุประสงค์ด้านสาธารณสุข และการบังคับใช้ภายใต้พระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ซึ่งเปิดช่องให้รัฐสามารถใช้สิทธิตามสิทธิบัตรเพื่อประโยชน์สาธารณะได้โดยชอบด้วยกฎหมาย ทั้งนี้ ยังเปรียบเทียบกับข้อพิพาทในมิติของสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical Indications: GI) ซึ่งสัมพันธ์กับ มาตรา 22–24 แห่ง TRIPS Agreement ว่าด้วยขอบเขตและระดับการคุ้มครองชื่อแหล่งภูมิศาสตร์ และการบังคับใช้ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ พ.ศ. 2546 ที่สะท้อนพัฒนาการของไทยในการรองรับมาตรฐานกฎหมายระหว่างประเทศในระดับสากล นอกจากนี้ บทความยังขยายการวิเคราะห์ไปสู่ประเด็นการดำเนินคดีข้ามเขตอำนาจศาล (Cross-Border Litigation) ซึ่งมีนัยสำคัญต่อการตีความหลักรัฐมีอำนาจเหนือตัวบุคคล (Personal Jurisdiction) และการคุ้มครองสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาของผู้ประกอบการไทยในต่างประเทศ
เอกสารอ้างอิง
กรมทรัพย์สินทางปัญญา. (2568). การละเมิดเครื่องหมายการค้าไทยในต่างประเทศ, สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม 2568, จาก https://ipthailand.go.th/th/infographic/item/การละเมิดเครื่องหมายการค้าไทยในต่างประเทศ.html
กรมทรัพย์สินทางปัญญา. (2568). รายชื่อผู้ได้รับอนุญาตให้ใช้ตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์, สืบค้นวันที่ 19 ตุลาคม 2568, จาก https://ipthailand.go.th/th/gi-012.html
กฤษดา มุงคุณ. (2568). ซอฟลอว์ (Soft Law) กับการบริหารราชการไทย: ข้อดี ข้อเสีย และข้อเสนอเชิงระบบ. วารสารกฤษฎีกา OCS e-Journal, 5 (4), 27-29.
ศรุตยา ปิยะวัฒนกุล. (2566). แนวทางการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิ์เกี่ยวกับการแจ้งให้ทราบและนำออก (notice and takedown): ขอบเขตการใช้งานลิขสิทธิ์โดยชอบธรรม (fair use), บทบัณฑิตย์, 79 (1), 39-43.
Abbott, Frederick M. (2003). Trips in Seattle: The not-so-surprising failure and the future of the TRIPS agenda. Berkeley Technology Law Journal, 18 (1).
Abbott, Frederick M. (2005). The WTO medicines decision: World pharmaceutical trade and the protection of public health. American Journal of International Law, 99 (2).
Abbott, Frederick M., and Reichman, Jerome H. (2007). The Doha round’s public health legacy: Strategies for the production and diffusion of patented medicines under the amended TRIPS provisions. Journal of International Economic Law, 10 (4).
Addor, Felix, and Grazioli, Alexandra. (2002). Geographical indications beyond wines and spirits: A roadmap for a better protection for geographical indications in the WTO TRIPS agreement. Journal of World Intellectual Property, 5 (6).
Born, Gary B., and Rutledge, Peter B. (2015). International civil litigation in United States courts. 5th ed.. New York : Aspen Publishers.
Correa, Carlos M. (2007). Intellectual property rights, the WTO and developing countries: The TRIPS agreement and policy options. 1st ed.. New York : Zed Books.
Davey, William J. (2005). The WTO dispute settlement system. 1st ed.. Cambridge : Cambridge University Press.
Fawcett, James, and Carruthers, Janeen. (2008). Private international law. 1st ed.. Oxford : Oxford University Press.
Flynn, Sean, Ghealbhain, Aisling, and Palmedo, Mike. (2009). An economic justification for open access to essential medicines in developing countries. Journal of Law, Medicine & Ethics, 37 (2).
Gervais, Daniel. (2010). Intellectual property, trade and development : strategies to optimize economic development in a TRIPS plus era. 1st ed.. Oxford : Oxford University Press.
Grosse Ruse-Khan, Henning. (2018). The protection of intellectual property in international law. 1st ed.. Oxford : Oxford University Press.
Helfer, Laurence R. (2004). Regime shifting : The TRIPS agreement and new dynamics of international intellectual property lawmaking. Yale Journal of International Law, 29 (1).
Helfer, Laurence R., and Austin, Graeme W. (2011). Human rights and intellectual property : mapping the global interface. 1st ed.. Cambridge : Cambridge University Press.
Hoen, Ellen F.M. ’t. (2009). The global politics of pharmaceutical monopoly power : Drug patents, access, innovation and the application of the WTO Doha declaration on TRIPS and public health. 1st ed.. Diemen : AMB Publishers.
IIPA. (2020). International intellectual property alliance 2020 special 301 report on copyright protection and enforcement. Washington D.C. : IIPA.
Intarakumnerd, Patarapong, and Chairatana, Ponkwan. (2008). Innovation policy for economic transition in Thailand. Asian Journal of Technology Innovation, 16 (2).
Kur, Annette, and Senftleben, Martin. (2017). European trade mark law: A commentary. 1st ed.. Oxford : Oxford University Press.
Maskus, Keith E. (2000). Intellectual property rights in the global economy. 1st ed.. Washington, D.C. : Institute for International Economics.
Müller, Ronald, and McMullin, James. (2012). The red bull trademark battles in Europe: Lessons in international trademark law. Journal of Intellectual Property Law & Practice, 7 (1).
Office of the United States Trade Representativeg. (2025). 2025 special 301. Retrieved October 20, 2025, from Reporthttps://ustr.gov/sites/default/files/files/Issue_Areas/Enforcement/2025%20Special%20301%20Report%20%28final%29.pdf?utm
Ritchie, Mark. (2014). The Thai jasmine rice GI case: The global politics of geographical indications. The Journal of World Intellectual Property, 17 (5-6).
Ruse-Khan, Henning Grosse. (2011). Time for a TRIPS-plus world?. Journal of Intellectual Property Law & Practice, 6 (9).
Sell, Susan K. (2011). TRIPS was never enough : Vertical forum shifting, FTAs, ACTA, and TPP. Journal of Intellectual Property Law, 18 (2).
Shaffer, Gregory C. and Pollack, Mark A. (2010). Hard vs. soft law : Alternatives, complements, and antagonists in international governance. Minnesota Law Review, 94 (1).
Taychakhoonavudh, Supattra. (2015). Patent protection for pharmaceuticals in Thailand : Balancing innovation and access to medicines. Asian Journal of WTO & International Health Law and Policy, 10 (2).
UNCTAD. (2020). World investment report 2020 : International production beyond the pandemic. 1st ed.. Geneva : United Nations.
USTR. (2022). 2022 special 301 report. 1st ed.. Washington D.C. : Office of the United States Trade Representative.
Van Caenegem, William. (2015). Intellectual and industrial property law. 1st ed.. Cambridge : Cambridge University Press.
Van Den Bossche, Reinout, and Depoorter, Ben. (2017). The enforcement of intellectual property rights : a case for hypocrisy. Northwestern Journal of International Law & Business, 37 (3).
Van Den Bossche, Peter, and Zdouc, Werner. (2017). The law and policy of the world trade organization. 4th ed.. Cambridge : Cambridge University Press.
WIPO. (2020). World intellectual property indicators 2021. Geneva : World Intellectual Property Organization.
WIPO. (2022). Thailand deposits instruments of accession to WIPO internet treaties. Geneva : World Intellectual Property Organization.
World Trade Organization (WTO). (1994). Agreement on trade-related aspects of intellectual property rights (TRIPS agreement). Marrakesh Agreement Establishing the World Trade Organization, Annex 1C.
World Trade Organization (WTO). (2001). Doha declaration on the TRIPS agreement and public health. WT/MIN(01)/DEC/2.
World Trade Organization (WTO). (2019). Trade policy review : Thailand 2019. Geneva : World Trade Organization.
World Trade Organization. (2025). Thailand-customs and fiscal measures on cigarettes from the Philippines (WT/DS371). Retrieved October 20, 2025, from https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/cases_e/ds371_e.htm
Yu, Peter K. (2007). The international enclosure movement. Indiana Law Journal, 82 (4).
Yu, Peter K. (2011). Digital copyright enforcement measures and their human rights threats. Intellectual Property Quarterly, 4 (1).
Yu, Peter K. (2020). Artificial intelligence, big data and intellectual property : protecting computer-generated works in the United States. Fordham Law Review, 88 (2).
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารกฎหมายสงขลานครินทร์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์ในบทความที่ตีพิมพ์เผยแพร่เป็นของวารสารกฎหมายสงขลานครินทร์ วารสารกฎหมายสงขลานครินทร์มีสิทธิในการเผยแพร่ ทำซ้ำ หรือรวบรวมบทความที่ตีพิมพ์เผยแพร่แล้ว ความคิดเห็นใด ๆ ของผู้เขียนในบทความ กองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องด้วย ทั้งนี้กองบรรณาธิการวารสารไม่สงวนสิทธิในการคัดลอกแต่ให้อ้างอิงแหล่งที่มาด้วย
