บทบาทพระฐานานุกรมในพระราชาคณะในประเทศไทย

บทคัดย่อ

พระฐานานุกรม เป็นสมณศักดิ์ที่พระมหากษัตริย์ไม่ได้แต่งตั้งโดยตรง แต่ส่วนใหญ่ได้รับจากพระราชาคณะแต่ละรูปสรรหา และเลือกแต่งตั้ง สามารถแบ่งฐานานุกรมนั้นตามวิธีการมอบพัดยศออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ วิธีที่ 1 พระราชทานโดยพระเจ้าอยู่หัวเอง โดยพระองค์จะพระราชทานเองหรือโปรดให้ตัวแทนพระองค์ไปพระราชทานก็ตาม วิธีที่ 2 ได้รับจากพระราชาคณะอีกทอดหนึ่ง ส่วนใหญ่พระฐานานุกรมจะได้รับโดยวิธีที่ 2

ฐานานุกรมของพระราชาคณะชั้นสามัญ มีสมณศักดิ์ฐานานุกรม 3 ฐานานุศักดิ์คือ พระปลัด พระสมุห์ และพระใบฎีกา ส่วนตั้งแต่ฐานานุกรมพระราชาคณะชั้นราช จนถึง สมเด็จพระราชาคณะจะมีคำว่า พระครู นำหน้า เช่น พระครูปลัด  พระครูสังฆรักษ์  พระครูสมุห์ พระครูใบฎีกา  เป็นต้น เป็นบทบาทที่อยู่ในขอบข่ายของการบริหารกิจการคณะสงฆ์ทั้ง 6 ด้าน ประกอบด้วย การปกครอง การเผยแผ่ การศึกษาสงเคราะห์ การสาธารณสงเคราะห์ การศาสนศึกษา และการสาธารณูปการ ซึ่งเป็นขอบข่ายของการบริหารกิจการคณะสงฆ์ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์และจำเป็นจะต้องอยู่ในขอบข่ายของพระธรรมวินัยและกฎหมายทั่วไป แต่ส่วนใหญ่พระฐานานุกรมจะเป็นการสนองงานของพระราชาคณะที่มอบหมายให้ตนได้รับตำแหน่ง ถึงแม้จะเป็นตำแหน่งที่ไม่ได้รับพระราชทานโดยตรงจากพระมหากษัตริย์แต่ถือว่าเป็นเครือข่ายที่ได้ใช้งานสนองงานคณะสงฆ์ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย