การบริหารองค์กรไม่แสวงหากำไรในภาวะวิกฤติ : มุมมองทางทฤษฎีและข้อเสนอเชิงกลยุทธ์

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งวิเคราะห์แนวทางการบริหารจัดการองค์กรไม่แสวงหากำไรในบริบทที่โลกกำลังเผชิญกับวิกฤติซ้อนวิกฤติ (Polycrisis) ซึ่งหมายถึงสถานการณ์ที่เกิดวิกฤติหลายด้านพร้อมกัน ทั้งเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และสาธารณสุข โดยใช้กรอบแนวคิดจากทฤษฎีการพึ่งพาทรัพยากร (Resource Dependency Theory) และทฤษฎีสถานการณ์ (Contingency Theory) ผสานเข้ากับการพัฒนากลยุทธ์ที่เหมาะสม เพื่อให้องค์กรไม่แสวงหากำไรสามารถปรับตัวและดำรงอยู่ได้อย่างยั่งยืนในบริบทที่มีความเปราะบางและไม่แน่นอน หากองค์กรเหล่านี้ซึ่งทำหน้าที่เป็นกลไกสำคัญในการช่วยเหลือชุมชนและเสริมสร้างความมั่นคงทางสังคม ไม่สามารถดำเนินงานได้อย่างต่อเนื่อง ผลกระทบย่อมตกอยู่กับกลุ่มเปราะบาง กลุ่มชายขอบ กลุ่มผู้ด้อยโอกาส อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในฐานะของนักวิชาการผู้ตระหนักถึงบทบาทต่อสังคม จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องและสังเคราะห์องค์ความรู้ผ่านมุมมองทางทฤษฎี พบว่า องค์กรไม่แสวงหาผลกำไรไม่ว่าจะเป็นองค์กรระดับสากลหรือในประเทศไทย ล้วนตกอยู่ในสถานะที่ต้องเผชิญกับปัญหาเชิงโครงสร้างและความท้าทายภายใต้สภาวะวิกฤติซ้อนวิกฤติ ผู้เขียนจึงได้นำเสนอแนวคิดเชิงกลยุทธ์ อันได้แก่ การพัฒนาโครงสร้างองค์กรแบบยืดหยุ่น การกระจายความเสี่ยงของแหล่งทุน การเสริมสร้างทุนทางสังคมร่วมกับชุมชน การพัฒนาวัฒนธรรมองค์กรที่พร้อมรับมือกับความเปลี่ยนแปลง และการสร้างขีดความสามารถพลวัต ทั้งนี้ การบูรณาการองค์ความรู้เชิงทฤษฎีร่วมกับบทเรียนจากกรณีศึกษานานาชาติ ถือเป็นแนวทางสำคัญในการเสริมสร้างศักยภาพให้กับภาคประชาสังคมไทยในระยะยาว