การบูรณาการหลักภาวนา 4 เพื่อพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุ : กรณีศึกษาเทศบาลตำบลธรรมามูล จังหวัดชัยนาท
คำสำคัญ:
สุขภาวะผู้สูงอายุ, หลักภาวนา 4, การบูรณาการพุทธธรรมบทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1. ศึกษาระดับสุขภาวะของผู้สูงอายุ 2. ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างหลักภาวนา 4 กับสุขภาวะของผู้สูงอายุ และ 3. แนวทางการบูรณาการหลักพุทธธรรมเพื่อส่งเสริมการพัฒนาสุขภาวะของผู้สูงอายุในเขตเทศบาลตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท ใช้วิธีวิจัยผสานวิธี โดยเชิงปริมาณใช้แบบสอบถามกับกลุ่มตัวอย่าง 324 คน และเชิงคุณภาพสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 9 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติพื้นฐาน ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสหสัมพันธ์เพียร์สัน เชิงคุณภาพ ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า 1. ระดับสุขภาวะของผู้สูงอายุในภาพรวมอยู่ในระดับมาก ผู้สูงอายุมีสุขภาวะทางกายที่ดี ออกกำลังกายเป็นประจำ สุขภาวะจิตใจดีเนื่องจากได้เข้าสังคม มีสุขภาวะทางสังคมจากการเข้าร่วมกิจกรรม และสุขภาวะทางปัญญาจากความสงบสุขในจิตใจและได้รับบริการสังคม 2. ความสัมพันธ์ระหว่างหลักภาวนา 4 กับสุขภาวะของผู้สูงอายุโดยรวมอยู่ในระดับน้อยมาก (R=0.186**) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้านพบว่า สุขภาวะทางปัญญามีความสัมพันธ์เชิงบวกสูงสุด (R=0.435**) รองลงมาคือ สุขภาวะทางสังคม (R=0.262**) สุขภาวะทางกาย (R=0.260**) และปัญญาภาวนา (R=0.148**) 3. การบูรณาการหลักพุทธธรรมเพื่อพัฒนาสุขภาวะของผู้สูงอายุ ได้แก่ ด้านกายภาวนา มีการส่งเสริมสุขภาพอย่างต่อเนื่อง ด้านศีลภาวนา การอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข ด้านจิตภาวนา มุ่งเน้นการดูแลจิตใจผู้สูงอายุให้เจริญงอกงาม และด้านปัญญาภาวนา มีการจัดสวัสดิการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุให้มีความสุข
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2566). รายงานประจำปี 2566. กรุงเทพฯ: กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.
กัญญารัตน์ รอดแก้ว และคณะ. (2562). รูปแบบการจัดการชุมชนเพื่อให้ผู้สูงอายุพึ่งตนเอง. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(2), 792-807.
คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2565). การประยุกต์ใช้ภาวนา 4 ต่อภาวะซึมเศร้าและคุณภาพชีวิตในผู้สูงอายุ (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พระครูใบฎีกาอภิชาติ ธมฺมสุทฺโธ. (2562). กระบวนการพัฒนาพฤฒพลังของผู้สูงอายุด้วยการใช้ชุดกิจกรรมภาวนา 4. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(10), 5613-5625.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต). (2556). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลศัพท์ (พิมพ์ครั้งที่ 11). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระภูชิสสะ ปญฺญาปโชโต. (2562). การเสริมสร้างสุขภาวะตามหลักภาวนา 4 ของผู้สูงอายุในตำบลยางฮอม อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย (วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาสังคม). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระราชวิจิตรปฏิภาณ (สุนทร ญาณสุนฺทโร). (2561). พุทธธรรมกับการบริหารจัดการ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง.
โยตะ ชัยวรมันกุล และคณะ. (2566). พุทธนวัตกรรมภาวนา 4 เพื่อเพิ่มพลังของผู้สูงอายุ อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม. วารสารสหวิทยาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 6(2), 611-625.
วชิรพงศ์ จิตติวาณิชย์. (2564). การจัดการความรู้ในองค์กรภาครัฐไทย. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วรสิทธิสิน หงส์ทอง และคณะ. (2566). การประยุกต์ใช้หลักภาวนา 4 ในการพัฒนาศักยภาพของผู้สูงอายุภายในเขตเทศบาลเมืองพิชัย ตำบลพิชัย อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง. วารสารวิจยวิชาการ, 6(2), 155-168.
วรากร เกรียงไกรศักดา. (2560). การพัฒนาแนวทางการดำเนินงานของชุมชนในการพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุ. วารสารสมาคมนักวิจัย, 22(1), 81-97.
สำนักงบประมาณ. (2566). รายงานประจำปี พ.ศ. 2566. กรุงเทพฯ: สำนักงบประมาณ สำนักนายกรัฐมนตรี.
สำนักงานเทศบาลตำบลธรรมามูล. (2566). รายงานผลการดำเนินงานโครงการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566. ชัยนาท: สำนักงานเทศบาลตำบลธรรมามูล.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2565). รายงานการสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2565. กรุงเทพฯ: สำนักงานสถิติแห่งชาติ.
____. (2566). รายงานผลการสำรวจการบริหารจัดการภาครัฐ ประจำปี 2566. กรุงเทพฯ: สำนักงานสถิติแห่งชาติ.
สิน พันธุ์พินิจ. (2547). เทคนิคการวิจัยทางสังคมศาสตร์. กรุงเทพฯ: วิทยพัฒน์.
Chulalongkorn University College of Population Studies. (2023). Thailand Population Situation Report 2023. Bangkok: Chulalongkorn University.
National Statistical Office. (2022). The 2022 Population and Housing Census of Thailand. Retrieved March 20, 2024, from https://www.nso.go.th
United Nations. (2023). World public sector report 2023: Transforming institutions for a greener, more inclusive and more resilient future. New York: United Nations Publications.
World Health Organization. (2022). World health statistics 2022: Monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. Geneva: World Health Organization.
Yamane, T. (1973). Statistic: An Introductory Analysis (3rd ed.). New York: Harper and Row.
