การเมืองกับสติปัญญาแห่งการสื่อสาร
คำสำคัญ:
การสื่อสารทางการเมือง, สติปัญญา, ประชาธิปไตยเชิงวาทกรรมบทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการเมืองกับสติปัญญาแห่งการสื่อสาร โดยเน้นให้เห็นถึงบทบาทของการสื่อสารในฐานะพื้นที่ที่อำนาจทางการเมืองถูกผลิต สะท้อน และต่อต้าน ทั้งนี้เพื่อตอบคำถามหลักว่า สติปัญญาทางการสื่อสารคืออะไร และทำไมจึงเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างประชาธิปไตยที่มีคุณภาพ บทความนี้วิเคราะห์แนวคิดสติปัญญาแห่งการสื่อสาร ในมิติที่ลึกซึ้งกว่าการพูดอย่างมีเหตุผลหรือมีทักษะ หากแต่หมายถึงการใช้ถ้อยคำอย่างมีจริยธรรม รับผิดชอบต่อผลกระทบ และเปิดพื้นที่ให้ความแตกต่างอยู่ร่วมกันได้อย่างมีศักดิ์ศรี โดยอาศัยกรอบคิดจากทั้งแนวปรัชญาตะวันตก เช่น ทฤษฎีวาทกรรมของฮาเบอร์มาส และแนวคิดทางพุทธ เช่น วาจาสุจริตและเมตตาธรรม เพื่อวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของการสร้างสาธารณะแห่งการพูดคุย ที่มิใช่เวทีแข่งขันเอาชนะ แต่เป็นพื้นที่ร่วมในการตั้งคำถามและเรียนรู้ร่วมกัน นอกจากนี้ยังได้สำรวจการเมืองของคำพูดในสังคมไทยร่วมสมัย โดยพิจารณาทั้งสื่อของรัฐ สื่อพลเมือง และบทบาทของผู้มีอิทธิพลทางความคิด เพื่อชี้ให้เห็นว่า การสื่อสารมิได้เป็นกลาง หากแต่เต็มไปด้วยอำนาจ การควบคุม และการช่วงชิงความหมาย ท้ายที่สุด บทความนี้เสนอองค์ความรู้ใหม่เกี่ยวกับประชาธิปไตยแห่งการสื่อสาร ซึ่งเน้นการมีส่วนร่วมเชิงปัญญาและศีลธรรม มากกว่าการสื่อสารแบบผลักข้อมูลหรือใช้อารมณ์ทางการเมือง สติปัญญาทางการสื่อสารจึงมิใช่เพียงเครื่องมือทางการเมือง หากแต่คือเงื่อนไขที่จำเป็นต่อการสร้างระบอบที่เคารพในเสียงของผู้อื่น รักษาความจริงหลายมิติ และเปิดโอกาสให้สังคมเรียนรู้จากความขัดแย้งอย่างสร้างสรรค์ อันจะนำไปสู่การเมืองที่มีความชอบธรรม และสาธารณะที่มีคุณภาพในระยะยาว
เอกสารอ้างอิง
ชัยวัฒน์ สถาอานันท์. (2546). อาวุธมีชีวิต?: แนวคิดเชิงวิพากษ์ว่าด้วยความรุนแรง. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน.
ธนชาติ แสงประดับ ธรรมโชติ. (2553). วาทกรรมการเมือง (Discourse). สืบค้น 27 มิถุนายน 2568, จาก https://shorturl.asia/tDr0e
บุญชิรา ภู่ชนะจิต. (2566). สื่อสังคมออนไลน์ต่อการรณรงค์ทางการเมือง. วารสารพุทธสังคมวิทยาปริทรรศน์, 8(2), 204-219.
พระครูธรรมธรบุญเที่ยง พุทฺธสาวโก. (2656). แนวทางการสื่อสารทางการเมืองเพื่อความสมานฉันท์ในสังคมไทย. วารสารวิจยวิชาการ, 5(1), 1-10.
พระครูศรีปรีชากร (เลื่อน บุญยงค์). (2562). แนวทางการสื่อสารเชิงพุทธเพื่อสันติสุขในสังคมไทย. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(6), 2802-2820.
พระมหาจำนงค์ สิริวณฺโณ และคณะ. (2565). วาทกรรมแลนสไลด์ในบริบททางการเมืองของไทย. วารสารรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย, 2(4), 128-139.
วจนา วรรลยางกูร. (2567). ความหวังในหล่มโคลน สังคมไทยบนทางแยกสู่ประชาธิปไตยจำแลง: สมชาย ปรีชาศิลปกุล. สืบค้น 27 มิถุนายน 2568, จาก https://shorturl.asia/VspIW
ศูนย์ต่อต้านข่าวปลอม ประเทศไทย. (2564). ผลการดำเนินงานของศูนย์ต่อต้านข่าวปลอม ประเทศไทย. สืบค้น 27 มิถุนายน 2568, จาก https://shorturl.asia/si0d2
ธเนศวร์ เจริญเมือง. (2565). ผู้ว่าฯ ชัชชาติ กับอนาคตของการเมืองระดับชาติ และการปกครองท้องถิ่น. สืบค้น 27 มิถุนายน 2568, จาก https://url.in.th/jtyPk
Chandler, D. & Munday, R. (2016). A Dictionary of Media and Communication. Oxford, UK: Oxford University Press.
Deep South Watch. (2022). Report of the Pattani Forum Stage. Retrieved June 27, 2025, from https://deepsouthwatch.org
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London, UK: Longman.
Foucault, M. (1980). Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972–1977. New York, NY: Pantheon Books.
Habermas, J. (1962). The Structural Transformation of the Public Sphere. Cambridge, MA: Beacon Press.
_____. (1984). The Theory of Communicative Action. Boston, MA: Beacon Press.
Hooks, B. (1994). Teaching to Transgress: Education as the Practice of Freedom. New York, NY: Routledge.
Kurtz, L. (2020). Dialogues in Peacebuilding: Practice and Possibilities. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
Nussbaum, M. (2010). Not for Profit: Why Democracy Needs the Humanities. Princeton, NJ: Princeton University Press.
