The ฐานะของเมืองขุขันธ์ในประวัติศาสตร์ศรีสะเกษ ระหว่าง พ.ศ. 2306 - พ.ศ. 2481
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีศึกษาถึงฐานะของเมืองขุขันธ์ในด้านการเมือง ผลการศึกษาพบว่า ก่อน พ.ศ.2306 มีฐานะเป็นเมืองอิสระในชื่อเมืองนครลำดวน ครั้นถึง พ.ศ.2306 ขุขันธ์ถูกลดฐานะผ่านการยกฐานะบ้านปราสาทสี่เหลี่ยมโคกลำดวนขึ้นเป็นเมืองขุขันธ์ในชื่อเมืองนครลำดวน ใน พ.ศ. 2321 เมืองขุขันธ์เดิมกันดารน้ำ ผู้คนจึงอพยพย้ายไปตั้งเมืองขุขันธ์ที่บ้านแตระ ตำบลห้วยเหนือ ซึ่งเป็นที่ตั้งของตัวอำเภอขุขันธ์ในปัจจุบัน จนกระทั่งมีการปฏิรูปการปกครองใน พ.ศ.2436 – 2453 ฐานะของเมืองขุขันธ์ก็ค่อยลดลงมาเป็นเมืองในเขตเมืองศรีสะเกษในนามของอำเภอห้วยเหนือใน พ.ศ. 2449-2450 และเมืองขุขันธ์ (ห้วยเหนือ) ได้ย้ายศาลากลางไปอยู่ที่อำเภอเมืองศรีสะเกษ (คุ้มเมืองเก่า) เป็นการถาวรในนามศาลากลางเมืองขุขันธ์ มีการยุบเมืองขุขันธ์ (ห้วยเหนือ) ให้เข้ากับเมืองศรีสะเกษ จนกระทั่ง พ.ศ.2481 ได้มีการเปลี่ยนชื่อจังหวัดขุขันธ์เป็นจังหวัดศรีสะเกษ และเปลี่ยนชื่ออำเภอห้วยเหนือเป็นอำเภอขุขันธ์
Article Details
เนื้อหาและข้อมูลที่ตีพิมพ์ลงในวารสารมนุษย์กับสังคม ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบโดยตรงของผู้เขียนซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยหรือร่วมรับผิดชอบใดๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารมนุษย์กับสังคม ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อหรือเพื่่อกระทำการใดๆ จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากวารสารมนุษย์กับสังคมก่อน
เอกสารอ้างอิง
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.). (2552). ศรีสะเกษ. กรุงเทพฯ: การท่องเที่ยว.
กรรณิกา ธรรมวัติ. (2534). วิเคราะห์ชื่อหมู่บ้านในจังหวัดศรีสะเกษ. วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม.
คณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ศรีสะเกษ. (2537). ประวัติศาสตร์ศรีสะเกษฉบับสมบูรณ์. ศรีสะเกษ: ศรีสะเกษการพิมพ์.
จิตร ภูมิศักดิ์. (2519). ความเป็นมาของคำสยาม ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. (2509). เที่ยวตามทางรถไฟ. กรุงเทพฯ: อนุสรณ์ที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพรองอำมาตย์โทขุนสมานธุรพจน์ ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส.
เติม วิภาคย์พจนกิจ. (2530). ประวัติศาสตร์อีสาน. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ทวีศิลป์ สืบวัฒนะ. (2552). แนวคิดและแนวทางการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น. กรุงเทพฯ: อินทนิล.
ธิดา สาระยา. (2525). ตำนานและตำนานประวัติศาสตร์กับการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น. กรุงเทพฯ: พิทักษ์อักษร.
ธีรชัย บุญมาธรรม. (2533). ประวัติศาสตร์สังคมอีสานตอนบน พ.ศ.2318 – 2450. มหาสารคาม: วิทยาลัยครูมหาสารคาม.
นคร พันธุ์ณรงค์. (2521). เอกสารประกอบการสอนประวัติศาสตร์ท้องถิ่น. พิษณุโลก: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ พิษณุโลก.
นงลักษณ์ ลิ้มศิริ. (2524). ความสำคัญของกบฏหัวเมืองอีสาน พ.ศ.2325 - 2445. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิตมหาวิทยาลัยศิลปากร.
นิติภูมิ ขุขันธิน. (มปป.). วิพากษ์ประวัติศาสตร์จังหวัดศรีสะเกษ (ที่ตั้งเมืองขุขันธ์). ศรีสะเกษ: สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตศรีสะเกษ.
นิติภูมิ ขุขันธิน. (2552). เอกสารประกอบการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเรื่องเมืองขุขันธ์ จังหวัดขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ. ศรีสะเกษ. สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตศรีสะเกษ.
นิติภูมิ ขุขันธิน. (2553). เอกสารประกอบการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นบรรพบุรุษเมืองขุขันธ์ ศรีสะเกษ. สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตศรีสะเกษ.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2547). ชาติไทย เมืองไทย แบบเรียนและอนุสาวรีย์ : ว่าด้วยวัฒนธรรม รัฐ และรูปการจิตสำนึก. กรุงเทพฯ: มติชน.
ประดิษฐ ศิลาบุตร. (2543). เหตุการณ์ต่อสู้ในอดีตของศรีสะเกษ. วารสารข่าวครูศรีสะเกษ,27(286),37.
ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดศรีสะเกษ. (2529). กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.
ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นอันเป็นเอกลักษณ์จังหวัดศรีสะเกษ. (2548).สภาวัฒนธรรมจังหวัดศรีสะเกษและสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดศรีสะเกษ.
ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น : ประวัติอำเภอ หมู่บ้านของจังหวัดศรีสะเกษ.(2549). ศรีสะเกษ: สำนักงานจังหวัดศรีสะเกษและภาคีเครือข่าย.
ไพฑูรย์ มีกุศล. (2515). การปฏิรูปการปกครองมณฑลอีสานสมัยที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ทรงเป็นข้าหลวงใหญ่ (พ.ศ.2436 – 2453). ปริญญานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต วิทยาลัยวิชาการศึกษา ประสานมิตร.
ไพฑูรย์ มีกุศล. (2517). ประวัติศาสตร์สมัยธนบุรี. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมหาสารคาม
ภราดร ศรปัญญา. (2554). บทกวีนิพนธ์ : แผ่นดินอีสาน. อุบลราชธานี: ยงสวัสดิ์อินเตอร์กรุ๊ป.
ภราดร ศรปัญญา และคณะ. (2558ก). ศรีสะเกษจังหวัดของเรา 1 : ประวัติศาสตร์ สังคมศึกษาศาสนา และวัฒนธรรม. อุบลราชธานี: ยงสวัสดิ์อินเตอร์กรุ๊ป.
ภราดร ศรปัญญา และคณะ. (2558ข). ศรีสะเกษจังหวัดของเรา 2 : ภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ การคมนาคม และสิ่งแวดล้อม. อุบลราชธานี: ยงสวัสดิ์อินเตอร์กรุ๊ป.
ยงยุทธ ชูแว่น. (2550). ครึ่งศตวรรษแห่งการค้นหาและเส้นทางสู่อนาคต : ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
ยุวดี วงศ์สว่าง. (2538). เอกสารประกอบการสอนวิชา ปศ. 392 : ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นกับการท่องเที่ยว. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.
ราชกิจจานุเบกษา. (2460). เรื่องเขตปกครองจังหวัดขุขันธ์. (หน้า 502). วันที่ 29 เมษายน 2460.
ราชกิจจานุเบกษา. (2481). เรื่องเปลี่ยนชื่อเมืองขุขันธ์. (หน้า 664). วันที่ 29 เมษายน 2481.
รายงานการสัมมนาประวัติศาสตร์ศรีสะเกษในโอกาสการย้ายศาลากลางครบ 100 ปี. (2548).ศรีสะเกษ: มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษและภาคีเครือข่าย.
วนะ วรรยางกูร. (2558). การศึกษาเพื่อสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์กรณีศึกษาประเด็นปัญหาความขัดแย้งระหว่างองค์ความรู้เก่าและองค์ความรู้ใหม่ของอนุสาวรีย์วีรบุรุษ. ปริญญานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
วศิน ปัญญาวุธตระกูล. (2562). ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น : วิธีการศึกษาเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม.พิษณุโลก: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร.
วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดศรีสะเกษ. (2549).กรุงเทพฯ: คุรุสภา.
วิท คันธี. (2560). แนวทางการมีส่วนร่วมของท้องถิ่นในการจัดประเพณีแซนโฎนตา อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ.
วิโรจน์ หีบแก้ว. (2529). ประวัติศาสตร์อีสานบริเวณลุ่มแม่น้ำชีตอนกลางระหว่าง พ.ศ.2325 - 2443. ปริญญานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.
วิศเวศ อุดมเดชาณัติ. (2550). การศึกษาวัฒนธรรมทางภาษา : กรณีชื่อบ้านนามเมืองอำเภอขุขันธ์ และอำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกษ. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยรามคำแหง
วีระ สุดสังข์. (2555). วิพากษ์ประวัติศาสตร์ศรีสะเกษ. ในประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และวิถีศรีสะเกษ. (หน้า 27 – 28). ศรีสะเกษ: สำนักพิมพ์สโมสรศิลปินศรีสะเกษ.
ศิริพร สุเมธารัตน์. (2535). อีสานใต้กับโบราณสถานเขมรโบราณ. ใน รวมบทความ. (น.1-7).สุรินทร์: คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สถาบันราชภัฏสุรินทร์.
ศศิธร คงจันทร์. (2558). กบฏผู้มีบุญในภาคอีสานระหว่าง พ.ศ.2479 - 2502. ปริญญานิพนธ์
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
สมทอง เกิดโภค. (2555). ประวัติศาสตร์ พงศาวดารเมืองสุรินทร์ สังขะ สุรินทร์. สมุทรปราการ: สำนักพิมพ์บ้านเกิดโภค.
สรเชต วรคามวิชัย. (2532). ประวัติศาสตร์อีสานใต้ถึงพุทธศตวรรษที่ 16. บุรีรัมย์: วิทยาลัยครูบุรีรัมย์.
สารานุกรมไทยวัฒนธรรมไทยภาคอีสาน เล่ม 2. (2542). กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
สุทัศน์ กองทรัพย์. (2536). ความสำคัญของหัวเมืองคูขันธ์ สังฆะ และสุรินทร์. วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม.
สุทัศน์ กองทรัพย์. (2556). ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอีสานใต้ระหว่าง พ.ศ.2302 – 2450. มหาสารคาม: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
สุทัศน์ กองทรัพย์. (2558). ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอีสานใต้ระหว่าง พ.ศ.2302 – 2450. สุรินทร์: คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์.
สุวิทย์ ธีรศาศวัต. (2523). ความสัมพันธ์ไทยฝรั่งเศส ร.ศ.112-126. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แสงรุ้ง.
สุวิทย์ ธีรศาศวัต. (2551). เศรษฐกิจอีสานหลังมีทางรถไฟ (พ.ศ.2443 – 2488). ขอนแก่น: สาขาวิชาประวัติศาสตร์และโบราณคดี คณะมนุษยศาสตร์และโบราณคดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
สุฬิญน เทิดกิจเจริญ. (2559). รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์ : การสำรวจมรดกภูมิปัญญาทางศิลปะและวัฒนธรรมจังหวัดศรีสะเกษ. ศรีสะเกษ: มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ.
อภิญญา เพ็ญ. (2561). ประวัติศาสตร์เมืองศรีสะเกษจากพงศาวดาร วารสารเมืองโบราณ, 15(2),35 - 40.
อมรวงศ์วิจิตร, หม่อม (ม.ร.ว. ปฐม คเนจร). (2506). ประชุมพงศาวดารภาค 4 เล่ม 3 : พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน. กรุงเทพฯ: คุรุสภา.
อรุณรัตน์ ทองปัญญา. (2545). ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นศรีสะเกษ. กรุงเทพฯ: ศูนย์พัฒนาหนังสือกรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ.
เอเจียน แอมอนิเย. (2539). บันทึกการเดินทางในลาวภาคหนึ่ง พ.ศ. 2438. แปลโดย ทองสมุทร โดเร และสมหมาย เปรมจิตต์ แปล. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
อุราลักษณ์ สิถิรบุตร. (2526). มณฑลอีสานและความสำคัญในทางประวัติศาสตร์. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
Paitoon Mikusol. (1984). Social and Cultural History of Northeastern Thailand From 1808 – 1910 : A Case Study of The Huamuang Khamen Padong : Surin Sang Kha and Khu Khan. (Docter, s Thesis). University of Washington, The United States of America.
การสัมภาษณ์
กาญจนา กาญจนศิริ. (20 เมษายน 2563). สัมภาษณ์. ชาวอำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
ถนอม ขุขันธิน. (1 พฤษภาคม 2563). สัมภาษณ์. ชาวอำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
ประดิษฐ ศิลาบุตร. (25 พฤษภาคม 2563). สัมภาษณ์. ปราชญ์ท้องถิ่นจังหวัดศรีสะเกษ.
วาทิน มากนวล. (1 พฤษภาคม 2563). สัมภาษณ์. ชาวอำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
เอมอร มัฆวิบูลย์. (1 พฤษภาคม 2563). สัมภาษณ์. ชาวอำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
