Local Vegetables in Isan Palm-Leaf Medical Manuscripts

Main Article Content

Narongsak Rawarin

Abstract

This research aims to study the medicinal properties of local vegetables as recorded in Isan palm-leaf manuscripts, to analyze the frequency of their medicinal properties, and to explore the role of herbal plants in ancient Isan communities. The study was conducted on 12 Isan palm-leaf manuscripts and the findings reveal a total of 66 types of local vegetables and 588 medicinal properties. The most frequently used vegetables consisted of ginger (59 properties, 10%), Ya Nang (Tiliacora triandra) (54 properties, 9%), and chili (43 properties, 7%). The medicinal properties were categorized by types of illness including skin diseases (20.06%), digestive/excretory issues (14.79%), and fever/cough (10.03%). This research also highlighted five key dimensions of the role of herbal medicine in ancient Isan communities: traditional medicine, economy and way of life, eco-cultural systems, beliefs and rituals, and the transmission of local wisdom. The findings helped reveal traditional knowledge and provided the guidelines for further pharmacological research and the development of community products based on local vegetables.

Article Details

How to Cite
Rawarin, N. (2025). Local Vegetables in Isan Palm-Leaf Medical Manuscripts. Journal of Man and Society, 11(2), 28–50. retrieved from https://so06.tci-thaijo.org/index.php/husocjournal/article/view/276397
Section
Research Article

References

ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์. (2562). ผักหนอก: วิธีคิดและความเชื่อเรื่องสุขภาพในเอกสารโบราณ. ใน อยู่ดี กินดี มีสุข : มิติทางสังคมและวัฒนธรรมของสุขภาพ / ปณิตา สระวาสี, บรรณาธิการ. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). 414-435.

ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์. (2564). การวิเคราะห์และจัดทำอนุกรมศัพท์สมุนไพร โรค ตำรับยา ที่ปรากฏในเอกสารใบลานอีสาน. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.

ป.อ.ปยุตฺโต. (2553). การแพทย์แนวพุทธ (พิมพ์ครั้งที่ 8). กรุงเทพฯ: ครอบครัวแสงสายัณฑ์.

ปิยาภรณ์ แสนศิลา และ ปรกช จิตต์อำมาตย์. (2565). การปริวรรตตำรายาสมุนไพรที่ปรากฏในคัมภีร์ใบลานอีสาน: กรณีศึกษาคัมภีร์ใบลาน ของหมอพื้นบ้านพิมพ์ แก้ววิเศษ ผูกที่ 2. วารสารหมอยาไทยวิจัย, 8(2), 147-160.

วีณา วีสเพ็ญ. (2550). รายงานการวิจัยเรื่องภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสานจากวรรณกรรมตำรายา. ภาควิชาภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ และ โครงการอนุรักษ์ใบลานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.

สมัย วรรณอุดร. (2558). โรคและยาในตำรายาภาคอีสานและลาว. ใน เอกสารการสัมมนาวิชาการเนื่องในวาระฉลองอายุครบ 96 ปีของ ศาสตราจารย์ประเสริฐ ณ นคร เรื่อง “ภูมิปัญญาอาเซียน : เวชศาสตร์จารึกและเอกสารโบราณ”. ภาษา-จารึก ฉบับที่ 13. ภาควิชาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. นนทบุรี: หจก. เชน ปรินส์ติ้ง.

อุษา กลิ่นหอม. (2552). การสังคายนาตำรายาพื้นบ้านอีสาน: กรณีไข้หมากไม้. กรุงเทพฯ: อุษาการพิมพ์.

อ้างอิงต้นฉบับ

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 1 รหัส BL0001003 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 74 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม วัดมหาชัย ตำบลตลาด อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ปริวรรตโดย นายสมัย วรรณอุดร

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 2 รหัส BL0001004 ตัวอักษรไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 28 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติมปริวรรตโดย นายธนวัตน์ เชื้อโคกกรวด

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 3 รหัส BL0001011 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 16 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติมปริวรรตโดย นางสาวอัญชลี อุ้มอุราญ

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 4 รหัส BL0001012 ตัวอักษรธรรม, ไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 50 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม ธรรม น.1-13, ไทยน้อย น.14-16, ธรรม น.17-25 ปริวรรตโดย อ.ภก.ณัฐพงษ์ วิชัย

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 5 รหัส BL0002011 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 26 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติมปริวรรตโดย นายณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 6 รหัส BL0005010 ตัวอักษรไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 22 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม ปริวรรตโดย นางสาวอัญชลี อุ้มอุราญ

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 7 รหัส BL0005013 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 24 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม ปริวรรตโดย นางสาวอัญชลี อุ้มอุราญ เคยใช้เป็นข้อมูลใน ตำรายาวัดมหาชัย เล่ม 3

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 8 รหัส BL0005016 ตัวอักษรธรรม, ไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 20 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม ในวัดมหาชัย ตำบลตลาด อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม มีอักษรไทยน้อย 2 ลานสุดท้าย ปริวรรตโดย นายอธิราชย์ นันขันตี

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 9 รหัส BL0008006 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 14 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม วัดศรีสมพร บ้านแบก ตำบลนาทอง อำเภอเชียงยืน จังหวัดมหาสารคาม เคยใช้เป็นข้อมูลในตำรายาวัดศรีสมพร ปริวรรตโดย นายสมัย วรรณอุดร

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 10 รหัส BL0009004 ตัวอักษรไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 36 หน้าลาน สมบัติวัดมหาชัย พระอารามหลวง ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติมปริวรรตโดย นายณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 11 รหัส BL0011005 ตัวอักษรไทยน้อย ภาษาไทยอีสาน มีจำนวน 66 หน้าลาน เป็นตำรายาวัดป่าสักดาราม บ้านท่าม่วง ตำบลท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ดข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติม ปริวรรตโดย นายธนวัตน์ เชื้อโคกกรวด

ตำรายาใบลาน ผูกที่ 12 รหัส BL0011006 ตัวอักษรธรรม ภาษาไทย มีจำนวน 16 หน้าลาน ข้อมูลจำเพาะเพิ่มเติมปริวรรตโดย อ.ภก.ณัฐพงษ์ วิชัย