การท่องเที่ยวเชิงพุทธ: กรณีศึกษาภูมิทัศน์ พระวิปัสสนาจารย์ในพื้นที่อีสานตอนล่าง

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิทัศน์พระวิปัสสนาจารย์ในพื้นที่อีสานตอนล่าง เพื่อศึกษาทรัพยากรทางพุทธศาสนาที่เกี่ยวข้องกับพระวิปัสสนาจารย์และพัฒนาเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงพุทธที่สัมพันธ์กับภูมิทัศน์พระวิปัสสนาจารย์ในภาคอีสานตอนล่างเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกและใช้กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง และแบบสุ่มตัวอย่าง ผลการวิจัยพบว่า จุดกำเนิดของพระวิปัสสนาจารย์ในภาคอีสาน คือจังหวัดอุบลราชธานี โดยการแพร่ขยายของธรรมยุติกนิกายจากส่วนกลาง (กรุงเทพฯ) ในยุคแรกมีการขยายตัวด้านศาสนบุคคลโดยการถือญัตติจากนิกายเดิม (มหานิกาย) เป็นธรรมยุตส่วนศาสนสถานนั้นมีทั้งสร้างขึ้นใหม่และปรับวัดในนิกายเดิมมาเป็นธรรมยุตทั้งภายในจังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียง พระวิปัสสนาจารย์ที่มีความส�ำคัญและมีความโดดเด่น คือ พระอาจารย์เสาร์ กันตสีโล พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต แต่ในพื้นที่อีสานตอนล่างพระอาจารย์เสาร์ ถือว่ามีบทบาทเด่นกว่าพระอาจารย์มั่น และพื้นที่อีสานตอนล่างอื่นๆที่มีการขยายตัวของพระวิปัสสนาจารย์ที่สำคัญคือ จังหวัดนครราชสีมา และจังหวัดสุรินทร์สำหรับทรัพยากรที่เกี่ยวข้องกับพระวิปัสสนาจารย์ซึ่งมีความโดดเด่นในเชิงการท่องเที่ยวเชิงพุทธ สามารถจัดเป็นกลุ่มได้ 6 กลุ่ม คือ กลุ่มวัดสำคัญ กลุ่มพระเจดีย์ กลุ่มพิพิธภัณฑ์ กลุ่มพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ กลุ่มอัฐิธาตุ และกลุ่มศาสนธรรม ส่วนเส้นทางการท่องเที่ยวสามารถจัดแบ่งออกเป็น 3 เส้นทางหลัก คือ เส้นทางการท่องเที่ยวเชิงพุทธภายในจังหวัดอุบลราชธานี และเส้นทางเชื่อมโยงระหว่างจังหวัดอีก 2 เส้นทาง ซึ่งสามารถจัดเป็นการท่องเที่ยวเชิงพุทธภายใต้ชื่อ “กลุ่มท่องเที่ยวเส้นทางอาจาริยบูชา”