แนวคิดการประดิษฐ์ท่ารำเพลงหน้าพาทย์เสมอของตัวลิง

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมา และพัฒนาการกระบวน   ท่ารำของเพลงหน้าพาทย์กลุ่มเพลงเสมอของตัวลิง 2) วิเคราะห์ แนวคิด การประดิษฐ์ รูปแบบ และกระบวนท่ารำเพลงหน้าพาทย์เสมอธรรมดา เสมอข้ามสมุทร วานรดำเนิน และเสมอวานร เฉพาะสถานศึกษาในสังกัด สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ และกรมศิลปากร ผู้วิจัยได้ทำการศึกษา และรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง ศึกษากระบวนท่ารำเพลงหน้าพาทย์กลุ่มเพลงเสมอของตัวลิง และรับการถ่ายทอดท่ารำ สัมภาษณ์ผู้มีประสบการณ์ในการสอน และการแสดง

ผลการศึกษาพบว่า เพลงหน้าพาทย์เสมอ คือ เพลงหน้าพาทย์ที่ใช้บรรเลงประกอบกิริยาการเดินทางของตัวละครจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งในระยะใกล้  ซึ่งมีการบรรจุเพลงหน้าพาทย์ไว้ท้ายบทละครและบทโขน โดยเฉพาะโขนลิงในชั้นแรกมีเพลงหน้าพาทย์เสมอที่ใช้ในการแสดงโขน คือ เพลงเสมอ             เรียกกันว่าเสมอธรรมดา และเสมอข้ามสมุทรเพียงเท่านั้น ต่อมามีผู้เชี่ยวชาญด้านนาฏศิลป์ไทยคิดประดิษฐ์เพลงหน้าพาทย์ใช้แทนเพลงเสมอขึ้นใหม่ ได้แก่ 1) เพลงวานรดำเนิน 2) เพลงเสมอวานร                 ซึ่งเพลงหน้าพาทย์เสมอทั้งสองที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่นั้นได้ถูกบรรจุในหลักสูตรการเรียนการสอนนาฏศิลป์ไทยโขนลิง และใช้ในการแสดงโขนทั่วไป  กระบวนท่ารำเพลงหน้าพาทย์กลุ่มเพลงเสมอของตัวลิง แบ่งตามโครงสร้างของท่ารำได้ 3 ช่วง คือ ไม้เดิน ไม้ลา และรัว ซึ่งแต่ละเพลงมีหลักในการปฏิบัติ คือ 1) หน้าทับของไม้กลอง เป็นหลักสำคัญที่ผู้ปฏิบัติท่ารำจะต้องศึกษา และปฏิบัติให้ถูกต้องตามจังหวะของหน้าทับเพลงเสมอ นั้น ๆ 2) ท่ารำ เป็นหลักสำคัญในการปฏิบัติท่ารำที่มีความเชื่อมโยงกับแม่ท่าลิง ซึ่งนำมาใช้กับท่ารำเพลงหน้าพาทย์กลุ่มเพลงเสมอของตัวลิง 3) การเคลื่อนที่ ทิศทางในการรำเพลงหน้าพาทย์กลุ่มเพลงเสมอของตัวลิงมีการเคลื่อนที่ 2 ลักษณะ คือ เคลื่อนที่ไปด้านหน้า และเคลื่อนที่ลงหลัง โดยวิธีการเคลื่อนที่จะใช้การเคลื่อนที่หน้าเสี้ยวสลับซ้าย-ขวาเป็นหลักทั้ง 4 เพลง