พัฒนาการการละเล่นสวดคฤหัสถ์ คณะมหาเทพบันเทิงศิลป์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาการ การผลิตซ้ำ และการปรับตัวทางวัฒนธรรมของการละเล่นสวดคฤหัสถ์ คณะมหาเทพบันเทิงศิลป์ มีวิธีการดำเนินการวิจัยตามกระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาเอกสารตำรา งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิและการสังเกต 

           ผลการวิจัยพบว่าการละเล่นสวดคฤหัสถ์ เป็นการละเล่นอย่างหนึ่งที่เป็นมหรสพโบราณ มีพัฒนาการมาจากการสวดพระอภิธรรมของพระสงฆ์ในอดีต เล่นเฉพาะในงานอวมงคล มีวัตถุประสงค์เพื่ออยู่เป็นเพื่อนและสร้างความสนุกสนานให้แก่ผู้ร่วมงานและเจ้าภาพ ให้คลายจากความโศกเศร้าด้วยการสอดแทรกการแสดงและมุกตลกขบขันประกอบกับการสวด ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะในการแสดง ที่กำลังสูญหายไปตามกาลเวลา จึงทำให้นักสวดคฤหัสถ์คณะมหาเทพบันเทิงศิลป์ ร่วมกันสืบค้นกระบวนการ และวิธีการเล่นสวดคฤหัสถ์โบราณให้กลับขึ้นมาใหม่ โดยการผลิตซ้ำและปรับวิธีการเล่นให้เหมาะสมกับองค์ประกอบ และรูปแบบของงานแสดง โดยพยายามรักษารูปแบบวิธีการละเล่นสวดคฤหัสถ์โบราณให้คงอยู่ จนเกิดรูปแบบการแสดงที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีองค์ประกอบการแสดง 7 ด้าน คือ 1.ผู้แสดง 2.บทสวด 3.วิธีการแสดง 4.ดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง 5.การแต่งกาย 6.อุปกรณ์การแสดง 7.โอกาสและสถานที่ในการแสดง

          ลักษณะการละเล่นสวดคฤหัสถ์คณะมหาเทพบันเทิงศิลป์ เป็นการแสดงสวดคฤหัสถ์ที่ยึดแนวทางในการละเล่นสวดคฤหัสถ์โบราณโดยใช้นักสวด 4 ตำแหน่ง ประกอบด้วย ตัวตุ๊ย แม่คู่ คอสอง และตัวภาษา มีการรวบรวมบทสวด และบทร้องลำนอกทั้งของเก่าและคิดขึ้นใหม่ นำมาปรับปรุงและดัดแปลง เพื่อให้เกิดความเหมาะสมกับการแสดงความสามารถของนักสวด และจุดประสงค์ตามลักษณะของงานแสดงต่าง ๆ  จนเกิดวิธีการแสดงที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยเริ่มจากการสวดพื้นพระธรรม  ร้องลำนอก จากนั้นจึงออกชุดการแสดงเบ็ดเตล็ดต่าง ๆ 12 ภาษา  มีการปรับตัวให้สามารถแสดงได้ทั้งในงานอวมงคล การสาธิต และมีการเผยแพร่ผ่านสื่อบันเทิง และสื่อออนไลน์ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงแนวทางการปรับตัวเพื่อความอยู่รอดของสื่อการแสดงพื้นบ้านในยุคปัจจุบัน