ภูมิวัฒนธรรมและการเปลี่ยนแปลงของตลาดน้ำในพื้นที่กรุงเทพฯ ฝั่งตะวันตก

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงและการดำรงอยู่ของตลาดน้ำในบริเวณพื้นที่รูปเกือกม้า ซึ่งประกอบด้วยสภาพของตลาด ที่ตั้ง และวิถีชีวิตของคนที่อยู่ในพื้นที่ โดยแบ่งตามช่วงเวลานับตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงการรื้อฟื้น 2) เพื่อศึกษาปัจจัยทางสภาพภูมิวัฒนธรรมของพื้นที่กรุงเทพฯ ฝั่งตะวันตกซึ่งมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงและการดำรงอยู่ของตลาดน้ำ การวิจัยนี้ใช้การบูรณาการแบบสหวิทยาการ โดยใช้ความรู้ทางภูมิศาสตร์ร่วมกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและมานุษยวิทยา การสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลสำคัญ สำรวจเก็บข้อมูลภาคสนามและศึกษาเอกสารเป็นส่วนประกอบ การวิเคราะห์ข้อมูลแบ่งออกเป็น 3 ช่วงเวลา

            ผลการศึกษาพบว่า 1) ช่วงเวลาที่มีการเกิดขึ้นสมัยต้นรัตนโกสินทร์และรุ่งเรืองของตลาดน้ำในพื้นที่กรุงเทพฯ ฝั่งตะวันตก (ทศวรรษ 2410-2490) มาจากภูมิวัฒนธรรมของความเป็นพื้นที่เมืองแห่ง            คูคลอง เครือข่ายการสัญจรทางน้ำที่ทำหน้าที่เชื่อมต่อกันภายในพื้นที่ ร่วมกับการการสัญจรระบบรางหรือเส้นทางรถไฟที่ทำหน้าที่เชื่อมโยงเศรษฐกิจการค้าภายในกับการค้าภายนอกพื้นที่ 2) ช่วงเวลาการเสื่อมของตลาดน้ำในพื้นที่กรุงเทพฯ ฝั่งตะวันตก (ทศวรรษ 2500-2520) เป็นผลมาจากการตัดถนนทำให้บทบาทของเส้นทางการสัญญจรทางน้ำลดลง การล่มลงและการเลิกทำสวนในพื้นที่จากภาวะซ้ำซากของอุทกภัย รวมถึงคุณภาพของระบบนิเวศที่เคยเหมาะสมต่อการทำสวนเกิดการเปลี่ยนแปลงจากหมู่บ้านจัดสรรที่โอบล้อมเข้ามา ปัจจัยทางภูมิวัฒนธรรมเหล่านี้ส่งผลให้ตลาดน้ำซึ่งสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของสังคมชาวสวนในอดีตซบเซาลง 3) การดำรงอยู่ของตลาดน้ำในช่วงเวลาที่มีกการรื้อฟื้น/สร้างใหม่ ในพื้นที่กรุงเทพฯ ฝั่งตะวันตก (ทศวรรษ 2530-2560) มาจากภูมิวัฒนธรรมของพื้นที่ในตำแหน่งที่ตั้งที่สัมพันธ์กับพื้นที่ริมน้ำ ทำให้สามารถสัญจรเข้าถึงได้ทั้งทางบกและทางน้ำ ความแตกต่างของตลาดน้ำในอดีตกับในปัจจุบันเห็นได้จากความจําเป็นของการเดินทางไปตลาด ในอดีตผู้คนในชุมชนเดินทางไปตลาดน้ำเพื่อไปซื้อหรือแลกเปลี่ยนสินค้าตามวิถีชีวิตที่เกิดขึ้นในทุกวัน แต่ในปัจจุบันตลาดน้ำกลายเป็นพื้นที่เพื่อการท่องเที่ยว