น้ำสรงรอยพระพุทธบาทจังหวัดสระบุรีคติความเชื่อที่ส่งผลต่อการเป็นแหล่งน้ำอภิเษกในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคติความเชื่อในการใช้น้ำสรงรอยพระพุทธบาทเป็นน้ำอภิเษกในงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก จากการศึกษาพบว่า การใช้น้ำสรงรอยพระพุทธบาทเป็นน้ำอภิเษกเริ่มการใช้ครั้งแรกในงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภชพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2454 และมีการพลีกรรมในลักษณะเดียวกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งสุดท้ายในงานพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ครบ 5 รอบ พ.ศ. 2530 ปัจจัยที่ส่งผลให้มีการใช้น้ำสรงรอยพระพุทธบาทเป็นน้ำอภิเษกมี 2 ประการ คือ 1) คติความเชื่อ และตำนาน ซึ่งกล่าวถึงพรานบุญที่ได้ใช้น้ำที่ขังอยู่บนรอยพระพุทธบาทมาลูบตัวจนบาดแผลหายสนิท และเนื้อที่ถูกยิงได้รับบาดเจ็บเมื่อได้ดื่มน้ำนั้นบาดแผลก็หายสนิท รวมถึงความเชื่อในทางด้านพิธีกรรมที่เป็นน้ำอันศักดิ์สิทธิ์สูงสุดเสมือนเป็นการสรงน้ำพระบาทสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทั้งปรากฏหลักฐานสมัยกรุงศรีอยุธยา เกี่ยวกับการใช้น้ำสรงรอยพระพุทธบาท ในบันทึกบาทหลวงตาชาร์ด ราว พ.ศ. 2228  2) การเป็นปูชนียวัตถุสำคัญของรัฐโบราณจนถึงรัฐชาติ รอยพระพุทธบาทนี้ถือเป็นปูชนียวัตถุที่พระมหากษัตริย์ในสมัยกรุงศรีอยุธยา และรัตนโกสินทร์ทรงมีพระราชศรัทธาเสด็จพระราชดำเนินมานมัสการ เมื่อมีการสร้างรัฐชาติจึงเป็นการดึงเอาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของรัฐจารีตในอดีตมาสู่ความเป็นสิริมงคลและเพื่อเป็น      กุศโลบายอันสำคัญในการรวมศูนย์กลางทางอำนาจการปกครอง