ปรัชญา ศาสนา เทววิทยาและวิทยาศาสตร์

บทคัดย่อ

ปรัชญาในทัศนะของนักคิดตะวันตกเป็นคาที่ยากสาหรับการนิยามความหมาย และสามารถนิยามความหมายได้จากแง่มุมที่หลากหลาย แต่อาจกล่าวอย่างง่ายๆ ว่าเป็นโลกทัศน์หรือความคิดของมนุษย์ที่ได้มาด้วยวิธีการคิดในเชิงเหตุผล ปรัชญาในความหมายของตะวันตกจึงมีลักษณะต่างจากปรัชญาในทัศนะของชาวตะวันออกโดยเฉพาะชาวอินเดียที่ถือว่า ปรัชญาคือความรู้ที่หมดความสงสัยเพราะได้มาจาก “ทรรศนะ” คือการ “เห็น” หรือตรัสรู้ของศาสดาหรือการวิวรณ์ของพระเจ้า แต่ถ้าถือว่าปรัชญาตะวันออกโดยเฉพาะปรัชญาอินเดียเป็นโลกทัศน์อย่างหนึ่ง ก็อาจกล่าวได้ว่า ปรัชญาตะวันออกก็เป็น “ปรัชญา” เหมือนกับปรัชญาตะวันตก แม้จะมีลักษณะบางอย่างต่างกันอยู่บ้าง ปรัชญาต่างกับศาสนาเมื่อมองในแง่ที่ศาสนาเป็นวิถีชีวิตที่เน้นศรัทธา การปฏิบัติและพิธีกรรม แต่ปรัชญาก็มีส่วนคล้ายกับศาสนาเมื่อมองในแง่คาสอนของศาสนา เพราะคาสอนของศาสนาก็คือโลกทัศน์หรือปรัชญาของศาสนานั้นๆ ปรัชญายังมีส่วนคล้ายและต่างกับเทววิทยา เพราะเทววิทยาพยายามอธิบายคาสอนของศาสนาด้วยวิธีการใช้เหตุผลแบบปรัชญา แต่มีศรัทธาแฝงอยู่เบื้องหลังความพยายามนั้นซึ่งต่างจากปรัชญาที่ห้ามมีศรัทธามาครอบงาความคิด
นอกจากนั้น ปรัชญาแม้จะมีลักษณะบางอย่างต่างจากวิทยาศาสตร์ แต่ก็มีความสัมพันธ์กับวิทยาศาสตร์ เพราะปรัชญาอาศัยข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ในการแสวงหาความรู้ ส่วนวิทยาศาสตร์ก็ใช้วิธีการอุปนัยของปรัชญาในการแสวงหาความจริงและอาศัยแนวคิดพร้อมทั้งคาวิจารณ์ของปรัชญาในการพัฒนาวิทยาศาสตร์ให้ก้าวหน้ายิ่งขึ้น