ประวัติและพัฒนาการพระพุทธศาสนาในจังหวัดพิษณุโลกสมัยสุโขทัย : กรณีศึกษาพุทธศิลป์แบบพระพุทธชินราช

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ ๒ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาประวัติและพัฒนาการของพระพุทธศาสนาในจังหวัดพิษณุโลกสมัยสุโขทัย (๒) เพื่อศึกษาพุทธศิลป์แบบพระพุทธชินราชที่เป็นมรดกตกทอดมาถึงสมัยปัจจุบันวิธีการศึกษาเป็นการวิจัยเอกสาร โดยค้นคว้าจากหนังสือ และเอกสารเกี่ยวกับ ปฏิมากรรมพุทธศิลป์สมัยต่างๆ ในประเทศไทย
ผลการศึกษาพบว่า พิษณุโลกเป็นเมืองเก่าแก่สืบย้อนไปถึงสมัยพ่อขุนบางกลางท่าว ซึ่งต่อมาคือพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ผู้สถาปนาวงศ์พระร่วงแห่งสุโขทัย ในพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เมื่อสุโขทัยเป็นราชธานี พิษณุโลกก็เป็นเมืองลูกหลวง ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาและการสร้างพระพุทธรูปจึงร่วมสมัยกับสุโขทัย พระพุทธชินราช เป็นพระพุทธรูปองค์เดียวที่มีพุทธลักษณะสวยงามที่สุด สร้างสมัยกรุงสุโขทัย ลักษณะพระพักตร์เป็นแบบเชียงแสนผสมกับสุโขทัย โดยพระพุทธรูปสมัยเชียงแสน ได้รับอิทธิพลของศิลปะสมัยคุปตะและปาละของอินเดีย พระพุทธรูปในสมัยสุโขทัยยุคต้นและในช่วงยุคกลาง ต่อมาสกุลช่างแบบอย่างพระพุทธชินราชได้เจริญขึ้นในเมืองพิษณุโลก(พ.ศ. ๑๘๐๐ – ๑๙๘๑) สร้างในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท (พ.ศ. ๑๘๙๐ - ๑๙๑๖) หลังจากนั้นทาให้ศิลปะของสมัยสุโขทัยเริ่มเสื่อมลง ดังนั้น จึงพบว่าพระพุทธชินราชมีความงดงามตามแนวพุทธศิลป์สุโขทัยยุคต้น พระพุทธชินราชเป็นศิลปะสมัยสุโขทัย และมีลักษณะฝีมือช่างอันประณีตเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง จึงแยกออกเป็นหมวดพระพุทธชินราชมีพระพุทธรูปสาคัญสร้างยุคเดียวกันอีกหลายองค์ เช่นพระพุทธชินสีห์ พระศรีศาสดา พระสิทธารถ พระเสฏฐตมมุนี พระพุทธชินราชวโรวาทธรรมจักร และพระพุทธชินสีห์มุนีนาถ เป็นต้น พุทธศิลป์แบบพระพุทธชินราชได้มีการสร้างจาลองสืบต่อกันเรื่อยมาถึงปัจจุบัน เช่น วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม วัดนวลนรดิศ และวัดไทยพุทธคยา เป็นต้น ตลอดจนพระบูชาและพระเครื่องขนาดต่างๆ ในปัจจุบัน พุทธศิลป์ขององค์พระพุทธชินราชสามารถเป็นสื่อที่สร้างความศรัทธาให้เกิดขึ้นกับผู้ที่ได้มานมัสการได้ เกิดปีติเมื่อได้เห็นความงดงาม เห็นความสงบจากองค์พระพุทธชินราช ก็เกิดพลังในการทาความดี ทางกาย ทางวาจา และทางใจ มีหลักพระธรรมคาสั่งสอนที่ดีงามเป็นเครื่องดาเนินชีวิตต่อไปเพื่อระงับทุกข์ได้ในปัจจุบัน