ประเพณีการเทศน์มหาชาติ

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาพัฒนาการของประเพณีการเทศน์มหาชาติในประเทศไทย ซึ่งสันนิษฐานว่ามีมาก่อนสมัยสุโขทัย แต่ไม่ปรากฏว่ามีวรรณกรรม เข้าใจว่าต้นฉบับคงสูญหายไป แต่เมื่อมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มีวรรณกรรมเรื่องมหาชาติคาหลวง ในรูปแบบคาประพันธ์หลายชนิด ต่อมาสมัยรัตนโกสินทร์ มีร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก มีลักษณะเป็นมหาชาติประยุกต์ ซึ่งพัฒนาไปสู่มหาชาติทรงเครื่อง มหาชาติหางเครื่อง มุ่งให้ผู้ฟังเพลิดเพลินสนุกสนาน โดยได้สารธรรมด้วย  พัฒนาการของประเพณีการเทศน์มหาชาติมีทั้งด้านรูปแบบการแต่งวรรณกรรม รูปแบบการนาเสนอแก่ผู้ฟัง และด้านระเบียบพิธีการปฏิบัติ จึงมีทั้งข้อดีและข้อด้อยคือ ด้านรูปแบบการแต่งวรรณกรรม จัดเป็นข้อดีเพราะทำให้อ่านหรือฟังเข้าใจได้ง่ายขึ้น ส่วนรูปแบบการนำเสนอที่มีการแหล่ประกอบการเทศน์ มีข้อดีที่ทำให้ผู้ฟังไม่ง่วง ไม่เบื่อหน่าย แต่ก็มีข้อเสีย คืออาจนำไปสู่การเพิ่มโลภะ ด้านระเบียบพิธีกรรม ซึ่งมีการจัดสถานที่ เครื่องกัณฑ์เทศน์ และปี่พาทย์บรรเลงเพลงประจากัณฑ์ มีพัฒนาการมาตามลำดับจนถึงปัจจุบัน จัดว่ามีข้อดีคือ ยังคงรักษาธรรมเนียมประเพณีเดิมไว้ได้ อาจปรับเปลี่ยนไปบ้าง เช่นการใช้แผ่นซีดีเพลงประจากัณฑ์เทศน์แทนปี่พาทย์เพื่อประหยัดงบประมาณซึ่งเป็นเรื่องที่น่าเห็นใจ