วิเคราะห์แนวคิดเรื่องธาตุในพุทธปรัชญาเถรวาท
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิชาการเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ ๒ อย่างคือ (๑) เพื่อศึกษาความหมายและความสําคัญของธาตุ (๒) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องธาตุในพุทธปรัชญาเถรวาท รูปแบบเป็นการศึกษาจากคัมภีร์และเอกสารต่างๆ ข้อมูลปฐมภูมิในพระไตรปิฏก ตํารา เอกสารและสื่อต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
จากการศึกษาพบว่า ธาตุมีความหมายและความสําคัญอย่างหลากหลาย มีความหมายว่า“ธาตุเป็น เอกรูปเชิงสสาร (รูป) เอกรูปเชิงจิต (นาม) และทวิรูปคือ สสาร (รูป) กับจิต (นาม) และธาตุเป็นมูลเหตุสําคัญที่ทําให้เกิดโลก จักรวาล เอกภพและสิ่งที่มีชีวิตต่างๆ เช่น มนุษย์ สัตว์และพืช
การศึกษาเรื่องธาตุในพุทธปรัชญาเถรวาทพบว่า ธาตุเป็นพื้นฐานสําคัญต่อสิ่งมีชีวิตและไม่มีชีวิต ธาตุเป็น ความจริงได้ทั้งรูปธรรมและนามธรรม เป็นความจริงได้ทั้งจิตและสสาร ธาตุเป็นสัมพันธภาพดั้งเดิมของมนุษย์ที่มนุษย์มีต่อกัน เมื่อเข้าใจปรากฏการณ์ของธาตุทั้งภายนอกและภายใน จะทําให้มีมุมมองต่อโลกและชีวิตว่าสิ่งทั้งหลายล้วนต้องอิงอาศัยกัน (ปฏิจจสมุปบาท) ธาตุในพุทธปรัชญาเถรวาทมีความความสอดคล้องบางประการกับแนวคิดทางด้านวิทยาศาสตร์และธาตุในพุทธปรัชญาเถรวาทมีคุณค่าใน ๒ ระดับคือคุณค่าแท้และคุณค่าเทียม
Article Details
- บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร มจร พุทธศาสตร์ปริทรรศน์
- ข้อความใดๆ ที่ปรากฎในบทความที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความ และข้อคิดเห็นนั้นไม่ถือว่าเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการวารสาร มจร พุทธศาสตร์ปริทรรศน์
เอกสารอ้างอิง
ซาเมียร์ โอคาชา. (2549). ปรัชญาวิทยาศาสตร์ โดยสังเขป. จุไรรัตน์ จันทร์ธำรง (แปล). กรุงเทพมหานคร: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
ไดเซ็ต ไตตาโร่ ซูซูกิ. (2553). คัมภีร์มหายาน ลังกาวตารสูตร. แปลโดย พระศรีคัมภีรญาณ (สมจินต์ สมฺมาปญฺโญ). กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ธรรมนันทะ. (2540). พระพุทธเจ้าสอนอะไร. แปลโดยชูศักดิ์ ทิพยเกษรและคณะ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
นาคารชุน. (2551). โศลกมูลฐานว่าด้วยทางสายกลาง(มูลมัธยมกการิกา). แปลโดย โสรัจจ์ หงศ์ลดารมภ์. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). (2540). วิทยาศาสตร์ในทรรศนะของพระพุทธศาสนา. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: สหธรรมิก จำกัด.
พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). (2553). วิธีบูรณาการพระพุทธศาสนากับศาสตร์สมัยใหม่. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). (2555). พระพุทธศาสนากับวิทยาศาสตร์, กรุงเทพฯ : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาอุทัย ญาณธโร. (2539). วิถีแหงกลไกแบบพุทธ. กรุงเทพมหานคร: ธรรมสาร.
พระธรรมปิฎก (ป. อ.ปยุตฺโต). (2553). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. กรุงเทพมหานคร: บริษัท เอส. อาร์. พริ้นติ้งแมสโปรดักส์ จํากัด.
พระศรีคัมภีรญาณ (สมจินต์ วันจันทร์). (2556). พุทธปรัชญา. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ภิกขุธัมมวิโล. (2527). ปรัชญาปารมิตา-หฤทัยสูตร. แปลโดยละเอียด ศิลาน้อย. กรุงเทพมหานคร: สายน้ำ.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2546). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542, (กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์.
วัชระ งามจิตรเจริญ. (2552). พุทธศาสนาเถรวาท. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพ์ธรรมศาสตร์.
สมภาร พรมทา. (2536). พุทธศาสนากับวิทยาศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สมภาร พรมทา. (2548). พุทธปรัชญา. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: ศยาม.
สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์. (2553). ธรรมชาติของสรรพสิ่ง การเข้าถึงความจริงทั้งหมด. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: กรีน-ปญญาญาณ.
สุชีพ ปุญญานุภาพ. (2553). พระพุทธศาสนากับตรรกวิทยาและวิทยาศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
ศูนย์เผยแผ่พระพุทธศาสนาแห่งชาติ. (2556). สัททานุกรมพระไตรปิฎกเชิงวิจัยฉบับบาลี-ไทย เล่ม 1 (อ-องฺโคฬาริกตา). กรุงเทพมหานคร: ประยูรสาส์นไทย การพิมพ์.
อดิศักดิ์ ทองบุญ. (2556). ศึกษาเปรียบเทียบทรรศนะเรื่องปฐมธาตุในปรัชญากรีกโบราณกับในปรัชญาอินเดีย. วารสารบัณฑิตศึกษาปริทรรศน์ ปีที่ 9 ฉบับพิเศษ: 165.
อดิศักดิ์ ทองบุญ. (2555). ปรัชญาอินเดีย. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์พริ้นติ้ง กรุ๊พ จำกัด.
John Grimes. (1996). A Concise Dictionary of Indian Philosophy. New York: State University of New York Press.
