เทวทัตตปัพพาชิตปัญหา: กระบวนการโต้แย้งอย่างมีเหตุผลในมิลินทปัญหา

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีจุดประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการโต้แย้งอย่างมีเหตุผลในเทวทัตตปัพพาชิต-ปัญหา ซึ่งเกี่ยวกับกรณีที่พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้พระเทวทัตบวช ระหว่างพระเจ้ามิลินท์กับพระนาคเสน จากการศึกษาพบว่า พระเจ้ามิลินท์ทรงไม่เห็นด้วยกับพระนาคเสนที่ประกาศว่า พระพุทธเจ้าทรงเพียบพร้อมด้วยคุณสมบัติ 2 ประการคือ 1) ความเป็นพระสัพพัญญู 2) ความมีพระกรุณา ด้วยเหตุผลว่า พระพุทธองค์ทรงเปิดช่องให้พระเทวทัตเข้ามาบวชทำอนันตริยกรรม จนเป็นเหตุให้ท่านได้รับอกุศลวิบากอย่างหนัก ในขณะที่พระนาคเสนพยายามโต้แย้งด้วยกระบวนการ “ปฏิปุจฉาวิธี” ผ่านข้อ “อุปมาอุปไมย” เพื่อแสดงคำตอบอย่างเป็นรูปธรรม กระทั่งได้ข้อสรุปของปัญหา สาระสำคัญเชิงคุณค่าของกระบวนการโต้แย้งอย่างมีเหตุผลในเทวทัตตปัพพาชิตปัญหานี้ ทำให้เรียนรู้วิธีการตั้งคำถามและการตอบคำถามเชิงปฏิภาณโวหารเพื่อแสวงหาข้อเท็จจริง และทำให้รู้วิธีประคองตนให้อยู่ในบรรยากาศของการสนทนาเชิงโต้แย้งกันอย่างสร้างสรรค์และสันติ