การศึกษาเชิงสำรวจสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในจังหวัดหนองคาย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดี 2) เพื่อศึกษาเชิงสำรวจสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในจังหวัดหนองคาย 3) เพื่อศึกษาคุณค่าของสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในจังหวัดหนองคาย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ เน้นการศึกษาวิเคราะห์ทั้งในเชิงพื้นที่และกลุ่มเป้าหมาย ถอดบทเรียนและการบูรณาการข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ การสังเกต และการปฏิบัติการร่วมกันโดยใช้กระบวนการตามวงจรเดมมิง (PDCA)
ผลการวิจัยพบว่า 1) แนวคิดทฤษฎีการสำรวจสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีนั้นใช้ทฤษฎีพัฒนาการของสังคมมนุษย์ในแง่ของการสร้างสรรค์สังคมเมืองและชุมชน ทฤษฎีการอนุรักษ์ และทฤษฎีการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์มาปรับใช้ในการศึกษาเพื่อให้เห็นถึงพัฒนาการของแหล่งโบราณคดีและแนวทางในการอนุรักษ์ 2) สิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในจังหวัดหนองคายจัดแบ่งตามยุคได้ 4 ยุค ได้แก่ (1) แหล่งโบราณคดียุคก่อนประวัติศาสตร์ ได้แก่ แหล่งโบราณคดีบ้านโคกคอน (2) แหล่งโบราณคดียุคทวารวดี พบกระจายอยู่ในเขตจังหวัดหนองคายหลายแห่ง (3) แหล่งโบราณคดีสมัยขอมหรือเขมรยุคสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 พบมากที่ตำบลเวียงคุก (4) แหล่งโบราณคดีสมัยล้านช้าง พบอยู่เป็นจำนวนมากในตัวเมืองหนองคาย เช่น ที่ตำบลปะโค-เวียงคุก อำเภอเมืองหนองคาย อำเภอท่าบ่อและอำเภอโพนพิสัย ซึ่งแหล่งโบราณคดีเหล่านั้นถือว่าเป็นทรัพยากรที่มีคุณค่ามากต่อคนในทั้งถิ่นทั้งในด้านประวัติศาสตร์ ด้านการท่องเที่ยว เป็นต้น 3) คุณค่าจากการลงพื้นที่สำรวจนั้นทำให้ได้องค์ความรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในจังหวัดหนองคายในหลายๆ ด้าน เช่น ด้านประวัติศาสตร์ ด้านรูปแบบ ประเภทของพุทธศิลปกรรมแต่ละยุค ด้านการปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและแหล่งโบราณคดีในชุมชนเพิ่มมากยิ่งขึ้น