กระบวนการพัฒนาปัญญาตามหลักวุฑฒิธรรม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาปัญญาในพระไตรปิฎก (2) เพื่อศึกษาหลักวุฑฒิธรรมในพระไตรปิฎก (3) เพื่อวิเคราะห์กระบวนการในการพัฒนาปัญญาตามหลักวุฑฒิธรรม ผลการวิจัยพบว่า

          1) ปัญญา หมายถึง ความรู้ ความรอบรู้ในกองสังขารตามความเป็นจริง ปัญญา มี 2 ระดับ ได้แก่ โลกียปัญญา และ โลกุตตรปัญญา ปัญญา มี 3 ประเภท ได้แก่ สุตมยปัญญา จินตามยปัญญา และ ภาวนามยปัญญา

2) ในหลักวุฑฒิธรรมได้กล่าวถึงการเจริญทางปัญญา มี 4 ประการ ได้แก่ สัปปุริสสังเสวะ สัทธัมมสวนะ โยนิโสมนสิการ และธัมมานุธัมปฏิบัติ ปัญญา 2 ลำดับแรกเป็นปัญญาที่เกิดจากสุตมยปัญญา ส่วนโยนิโสมนสิการเป็นปัญญาที่เกิดจากจินตามยปัญญา ปัญญาทั้ง 3 เป็นโลกียปัญญา สำหรับธัมมานุธัมมปฏิบัติเป็นปัญญาที่เกิดจากภาวนามยปัญญา เป็นโลกุตตรปัญญา

3) การพัฒนาปัญญาตามหลักวุฑฒิธรรมเริ่มต้นจากการเห็นที่ถูกต้อง คือ การพัฒนาปัญญาตามหลักวุฒิธรรมนั้นมาจากการวิเคราะห์ว่า ปัญญาตามความหมายของวุฑฒิธรรมนั้น 2 ลักษณะ คือ ปัญญาภายหลัง (post-knowledge) หรือปัญญาที่มีมาก่อน (piori-knowledge) ปัญญาที่มีมาก่อนเป็นการอาศัยผู้อื่นทำให้เกิดมีขึ้น การเข้าใจปัญญาที่มีมาก่อนจากวุฑฒิธรรม 2 ข้อแรก แต่หากเป็นปัญญาที่มีภายหลังก็เกิดจากการปฏิบัติแล้วสร้างให้มีขึ้น และการพัฒนาปัญญาภายหลังมาจากวุฑฒิธรรม 2 ข้อหลัง