ศึกษาวิเคราะห์การสำรวมอายตนะในฉฉักกสูตร

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาโครงสร้างและสาระสำคัญของฉฉักกสูตร 2) เพื่อศึกษาการสำรวมอายตนะในพระไตรปิฎก 3) เพื่อวิเคราะห์การสำรวมอายตนะในฉฉักกสูตร การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการศึกษา รวบรวม และวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารตามหลักพุทธปรัชญา เขียนบรรยายนำเสนอเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า 1) ในฉฉักกสูตร พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมที่มีความเชื่อมโยงกัน ได้แก่ อายตนะภายใน อายตนะภายนอก วิญญาณ สัมผัส เวทนา ตันหา เพื่อแสดงการเกิดแห่งทุกข์ เพราะอาศัยอายตนะภายในและภายนอกกระทบกัน ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ทำให้เป็นจุดเริ่มของทุกข์ 2) การสำรวมอายตนะในพระไตรปิฎก เป็นการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานเพื่อฝึกอบรมตนเองใน 3 ด้าน คือ อธิศีลสิกขาคือ ฝึกฝนให้มีศีลยิ่งๆ ขึ้นไป อธิจิตตสิกขาคือฝึกในเรื่องจิตให้ยิ่งๆ ขึ้นไป และ อธิปัญญาสิกขา คือการฝึกฝนให้มีปัญญายิ่งๆ ขึ้นไป เมื่อรับรู้อารมณ์ทางอายตนะทั้ง 6 ต้องมีความสำรวมทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เพื่อควบคุมผัสสายตนะ หากไม่สำรวมอายตนะแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก คือ อภิชฌา และโทมนัสครอบงำ 3) หลักการสำรวมอายตนะนั้นมุ่งการระมัดระวังใจตนเอง ไม่ให้ยินดียินร้ายในอารมณ์ที่มาปรากฏ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ เป็นแนวทางในการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐาน อบรมปัญญาให้เกิดความรู้เท่าทันสิ่งที่เกิดขึ้น เข้าใจสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริง จากผลการศึกษาวิจัยนี้ สามารถนำหลักการสำรวมอายตนะไปประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวันด้วยการมุ่งระมัดระวังใจตนเอง ไม่ให้หลงไปยินดียินร้ายในอารมณ์ที่มาปรากฏ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ มีสติรูเท่าทันการกระทบที่เกิดขึ้นทางอายตนะตลอดเวลา ช่วยบรรเทากิเลสไม่ให้ครอบงำจิตใจ