เปรียบเทียบประเพณีอุ้มพระดำน้ำในศาสนาพุทธกับพิธีลอยพระพิฆเนศ วันคเณจตุรถีในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุ 1) เพื่อศึกษาประเพณีอุ้มพระดำน้ำในศาสนาพุทธ 2) เพื่อศึกษาพิธีลอยพระพิฆเนศ วันคเณศจตุรถี ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู 3) เพื่อเปรียบเทียบประเพณีอุ้มพระดำน้ำในศาสนาพุทธ กับพิธีลอยพระพิฆเนศ วันคเณศจตุรถี ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการวิจัยเอกสาร และภาคสนามทำการสำรวจข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก กลุ่มประชากรผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ข้าราชการและคนพื้นที่ 10 คน นักวิชาการ 6 ท่าน ในพื้นที่อำเภอเมืองจังหวัดเพชรบูรณ์ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ วิเคราะห์และนำเสนอผลการวิจัยเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า 1) ประเพณีอุ้มพระดำน้ำเป็นประเพณีที่เกิดจากความเชื่อเกี่ยวกับพระพุทธรูปสำคัญคู่บ้านคู่เมืองประจำวัดไตรภูมิ คือ พระพุทธมหาธรรมราชา ดังนั้น ในเทศกาลทำบุญสารทไทยจึงมีพิธีอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาลงริ้วขบวนเรือไปสรงน้ำ มาทำพิธีที่ท่าน้ำของวัดโบสถ์ชนะมาร ชาวจังหวัดเพชรบูรณ์ได้ร่วมใจกันอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาเข้าพิธีดำน้ำ และสืบทอดประเพณีปฏิบัติต่อมาจนถึงปัจจุบัน 2) ประเพณีลอยพระพิฆเนศวันคเณจตุรถี ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นประเพณีที่ชาวฮินดูส่งองค์พระพิฆเนศกลับสู่วิมานเบื้องบน หลังพิธี สามวันโดยเชื่อว่า เป็นการอัญเชิญองค์พระพิฆเนศกลับสู่เขาไกรลาศ กลับสู่วิมานบน 3) เปรียบเทียบความเหมือนในมิติทางความเชื่อก่อให้เกิดผลดีต่อชีวิต เพื่อสร้างความสงบสุขแก่ตนเองและครอบครัว ส่งเสริมด้านการมีสัมมาคารวะ ที่สะท้อนถึงความอ่อนน้อมถ่อมตน เพิ่มความรักความสามัคคีแก่ชุมชน ให้คนรู้จักการเสียสละ ส่วนในประเด็นที่ต่างกัน พิธีอุ้มพระดำน้ำ เป็นขนบธรรมเนียมประเพณี ซึ่งมีรากฐานจากความเชื่อในศาสนา การประพฤติปฏิบัติตามจึงช่วยนำความสุขความเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครัว ส่วนการบูชาพระพิฆเนศ โดยเชื่อว่าพระพิฆเนศเป็นเทพเจ้าแห่งความสำเร็จทั้งปวง มนุษย์สามารถขอในสิ่งที่ตนเองประสงค์ได้ ความแตกต่าง คือ กระบวนการ วิธีการ แต่สอดคล้องกันคือ การใช้สายน้ำเป็นตัวเชื่อมโยง ในพิธีกรรมนั้นๆ