ศึกษาวิเคราะห์ฐานสูตรเพื่อนำไปใช้เป็นอุปกรณ์ในการดำเนินชีวิต

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุ 1) เพื่อศึกษาโครงสร้างและสาระสำคัญของฐานสูตร 2) เพื่อศึกษาหลักธรรมในฐานสูตร และ 3) เพื่อวิเคราะห์หลักธรรมในฐานสูตร เป็นงานวิจัยเชิงเอกสาร วิเคราะห์และนำเสนอเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า 1) ฐานสูตรเป็นพระสูตร เป็นพระสูตรที่แสดงธรรมที่บรรพชิตหรือคฤหัสถ์ควรพิจารณาเนือง ๆ 5 ประการ ได้แก่ ความแก่ ความเจ็บ ความตาย ความพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก และกรรม 2) หลักธรรมที่ปรากฏในฐานสูตร มี 4 ประการ คือ (1) อัปปมาท ความไม่ประมาท (2) ไตรลักษณ์ ลักษณะ 3 ประการ (3) สติปัฏฐาน ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งสติ และ (4) ปฏิจจสมุปบาท ความเกิดขึ้นตั้งอยู่อาศัยกัน 3) การพิจารณาหลักธรรมในฐานสูตรทั้ง 5 ประการโดยความเห็นว่าเป็นธรรมดาเสมอ ย่อมก่อให้เกิดอานิสงส์ 2 ประการ คือ (1) ช่วยพัฒนาตนเองให้บรรลุธรรม การพิจารณาเพื่อความเห็นแจ้งในความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันของปรากฏการณ์ต่าง ๆ ทั้งในเรื่องทุกข์ สาเหตุและกำจัดทุกข์ ความปล่อยวางและความว่าง เข้าใจลักษณะที่เป็นกระบวนการของการเกิด - ดับ เกิดสภาวะที่เรียกว่าความหลุดพ้น เข้าถึงจุดมุ่งหมายสูงสุด คือ นิพพาน และ (2) เป็นอุปการคุณในการดำรงชีวิต การพิจารณาให้เห็นถึงสภาวะความเป็นจริงแห่งชีวิตอยู่เสมอ ย่อมได้อานิสงส์ คือ (1) ทำให้เข้าใจชีวิตตามความเป็นจริง (2) เป็นเครื่องเตือนสติให้เราไม่ประมาท และ (3) เป็นเครื่องมือหรืออุปกรณ์ในการสอนตนเองในการดำเนินชีวิต สร้างความเจริญงอกงามในการดำเนินชีวิต หลักธรรมดังกล่าวมีเป้าหมายเพื่อกำจัดและบรรเทาความมัวในวัยหนุ่มสาว ความไม่มีโรคภัยไข้เจ็บในชีวิต ความมัวในความกำหนัด, ความพอใจ, ความรัก, ความชอบ สามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมคนในระดับปุถุชนให้ประกอบสุจริตทางกาย ทางวาจา และทางใจ ส่วนระดับอริยบุคคล สามารถปฏิบัติเพื่อเข้าถึงมรรคผล นิพพานได้ในที่สุด