วิเคราะห์องค์คุณการเป็นอริยบุคคลในวัตถูปมสูตร

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาโครงสร้าง และสาระสำคัญในวัตถูปมสูตร 2) เพื่อศึกษาองค์คุณการบรรลุธรรมเป็นอริยบุคคลในวัตถูปมสูตร 3) เพื่อวิเคราะห์คุณค่าการเป็นอริยบุคคลในวัตถูปมสูตร เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร แหล่งข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา หนังสือและงานวิจัย วิเคราะห์ข้อมูลและนำเสนอผลวิจัยเชิงพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า 1) วัตถูปมสูตรปรากฏในโครงสร้างพระไตรปิฎก เป็นพระสูตรว่าด้วยข้ออุปมาด้วยผ้าสาระสำคัญระบุอุปกิเลส 16 ชนิดเป็นอุปสรรคขัดขวางจิตไม่ให้พัฒนา จึงอุปมาจิตมีอุปกิเลสเสมือนผ้าสกปรกนำไปย้อม กับจิตบริสุทธิ์เสมือนผ้าสะอาดนำไปย้อม ผลที่ได้มีความแตกต่าง เมื่อจิตมีอุปกิเลส จึงต้องรู้ชัด เพียรละแล้วเกิดความเลื่อมใสแน่วแน่ในพระรัตนตรัย สลัดทิ้ง จิตตั้งมั่น ปฏิบัติตนดำรงอยู่ไม่ขัดต่อมรรค แผ่พรหมวิหารธรรมไปทั่วทิศ เกิดมีวิชชารู้ทั่วดับอวิชชา ชั้นอริยบุคคล 4 จำพวก 8 บุคคลจนหลุดพ้นทุกข์ 2) องค์คุณเป็นเครื่องมือในการปฏิบัติพัฒนาให้เป็นอริยบุคคล สติปัฏฐาน 4 ทำหน้าที่เพื่อความรู้ชัด ไตรสิกขา ทำความถึงพร้อมด้วยศีล สมาธิ ปัญญาให้สมบูรณ์บริสุทธิ์ ขัดเกลากิเลสโดยเจริญฌานเพื่อข่มกิเลสให้สงบ รวมจิตเป็นหนึ่งเดียวเกิดฌาน 1-4 เป็นฐาน ยกจิตขึ้นสู่วิปัสสนาภาวนา ใช้มรรคในอริยบุคคลดับอุปกิเลส 16 3) ก่อเกิดคุณค่าความเป็นอริยบุคคล คือ เมื่อปฏิบัติตามจะพัฒนายกจิตปุถุชนให้เป็นผู้มีจิตใจสูง จากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมไม่ดีทำเคยชินเป็นนิสัยให้เกิดความบริสุทธิ์ เป็นฐานต่อให้การพัฒนาด้านการปฏิบัติภาวนาขั้นสูง มีสมถภาวนาเป็นฐาน ทำให้แจ้งด้วยวิปัสสนาภาวนา นำอุปกิเลสออกจากกมลสันดานที่ฝังลึกในจิต ใช้ภาวนามยปัญญาจัดการทำให้มีปัญญาสมบูรณ์วิชชาเกิดขึ้น ทำลายอวิชชาดับสูญไป นำไปสู่คุณค่าทางปัญญาของอริยบุคคล ผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นอริยบุคคล จึงเกิดจากการรู้จักอุปกิเลส รู้จักควบคุม รู้วิธีสลัดทิ้ง รู้วิธีละอุปกิเลสในจิตตนเอง