ดนตรี: สุนทรียศาสตร์สู่การบรรลุธรรม

บทคัดย่อ

บทความวิชาการว่าด้วย สุนทรียศาสตร์ ศาสตร์ว่าด้วยความงาม การรับรู้ในความงามนั้นเป็นความสามารถที่มีอยู่ในมนุษย์ทุกคนตามธรรมชาติผ่านประสาทสัมผัสทั้งห้า ไม่ว่าจะเป็นการมองเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การลิ้มรส และการสัมผัส ในบางครั้งความงามสามารถมีผลในการยกใจมนุษย์ให้สูงขึ้นได้ กล่าวได้ว่าสุนทรียศาสตร์และศิลปะเป็นสิ่งเดียวกัน ดนตรีเองก็เป็นศิลปะที่ต้องใช้ประสบการณ์ทางสุนทรียศาสตร์เป็นพื้นฐาน สุนทรียศาสตร์มีบทบาทสำคัญในศาสนามาช้านาน โดยเฉพาะในศาสนาพุทธ พระไตรปิฎกมีตัวอย่างมากมายที่แสดงให้เห็นถึงการใช้สุนทรียศาสตร์ในการสอนธรรมะ ซึ่งความเข้าใจของคนทั่วไปมักจะรู้สึกว่าดนตรีเป็นสิ่งที่รบกวนการปฏิบัติธรรม รวมถึงการที่พระพุทธเจ้าได้ทรงบัญญัติวินัย สิกขาบท และโทษสำหรับนักบวชว่าไม่ให้ขับร้องเพลง แต่หากพิจารณาดูให้ดี พระพุทธองค์ก็ได้ทรงอนุญาตให้สามารถสวดเป็นทำนองสรภัญญะได้เช่นกัน ซึ่งหมายความว่าหากเนื้อหาในบทเพลงเป็นธรรมะ และทำนองเพลงทำให้เกิดความสงบและสมาธิ กล่อมเกลาจิตใจให้อ่อนโยนลงได้แล้ว บทสวดนั้นก็สามารถเป็นหนึ่งในข้อวัตรปฏิบัติของนักบวชที่จะเพียรภาวนาเพื่อสร้างเหตุแห่งการบรรลุธรรมให้เกิดขึ้นได้ ยิ่งไปกว่านั้นดนตรีหรือเพลงธรรมะที่ปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎกและอรรถกถาแสดงให้เห็นถึงปรากฏการณ์การบรรลุธรรมและการที่ธรรมะเข้าสู่จิตใจได้โดยผ่านบทเพลง