วิเคราะห์หลักความเป็นบัณฑิตในมธุปิณฑิกสูตร

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาโครงสร้างและสาระสำคัญในมธุปิณฑิกสูตร
2) เพื่อศึกษาความเป็นบัณฑิตในมธุปิณฑิกสูตร 3) เพื่อวิเคราะห์ความเป็นบัณฑิตในมธุปิณฑิกสูตร เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้านเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การศึกษาเชิงคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา

ผลการวิจัยพบว่า) มธุปิณฑิกสูตรอยู่ในพระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์สีหนาทวรรค พระพุทธเจ้าทรงแสดงอุทเทสแล้วพระมหากัจจานะแสดงภาคนิทเทส สาระสำคัญที่ปรากฏในพระสูตร คือ ปปัญจสัญญาสังขาย่อมครอบงำบุรุษ แต่ถ้าบุรุษไม่หลงยึดในอายตนะ 12 ก็จะทำให้อนุสัย 7 ประการสิ้นสุด 2) คุณสมบัติของบัณฑิตในพระไตรปิฎก คือ คุณสมบัติด้านสติปัญญา ได้แก่ สุตมยปัญญา จินตามยปัญญา ภาวนามยปัญญาหรือมหาปัญญา และคุณสมบัติด้านจริยา คือ การไม่เป็นผู้ล่วงละเมิดทางด้านกายและด้านวาจา โดยวิธีการปฏิบัติทางกาย ได้แก่ การสำรวมอินทรีย์ และการปฏิบัติทางใจ ได้แก่ การปฏิบัติสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน 3) จุดมุ่งหมายของบัณฑิตในมธุปิณฑิกสูตร คือ การแก้ปัญหาสิ่งที่เป็นแก่นสารของชีวิตเพื่อนำไปสู่การหลุดพ้น ส่วนหลักธรรมที่สงเคราะห์ ได้แก่ 1) ความฉลาดในธาตุมีประการต่าง ๆ คือ ธาตุ 18 มีจักษุ รูป จักษุวิญญาณ เป็นต้น ธาตุ 6 ได้แก่ ดิน น้ำ ไฟ ลม อากาศ วิญญาณ ธาตุ 6 ได้แก่ สุข ทุกข์ โสมนัส โทมนัส อุเบกขา อวิชชา ธาตุ 6 ได้แก่ กาม เนกขัมมะ พยาบาท ไม่พยาบาท เบียดเบียน ไม่เบียดเบียน ธาตุ 3 ได้แก่ กาม รูป อรูป ธาตุ 2 ได้แก่ สังขตธาตุ อสังขตธาตุ 2) ความฉลาดในอายตนะ 12 ได้แก่ อายตนะภายนอก 6 ภายใน 6 3) ความฉลาดในปัจจยาการ คือ การเห็นความจริงที่ทำให้ผู้นั้นหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง 4) ความฉลาดในเหตุและมิใช่เหตุ ฐานะ หมายถึง การยอมรับในสิ่งที่เป็นไปได้และสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เช่น ทำดีย่อมได้ผลดีและไม่มีทางที่จะได้ผลชั่ว เป็นต้น หลักความเป็นบัณฑิตสามารถนำไปประยุกต์กับการสอนเยาวชนเพื่อให้รู้เท่าทันกระแสสังคมจาก Social Media ได้ บัณฑิตที่พึงประสงค์จึงไม่ใช่แค่การเรียนสำเร็จในความรู้ทางโลกแต่จะมีวุฒิภาวะทางอารมณ์ด้วย