ศึกษาหลักพุทธธรรมที่ปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม 2) เพื่อศึกษาประวัติพระสาวกที่ปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม 3) เพื่อวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เป็นการวิจัยเชิงเอกสารโดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา และหนังสือที่เกี่ยวข้องกับวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม

ผลการศึกษาพบว่า 1) จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถเขียนเรื่องราวประวัติของพระสาวกเอตทัคคะ 41 รูป ที่ผนังระหว่างช่องหน้าต่างแต่ละช่อง ไว้จำนวน 26 ช่องเนื้อหาของเรื่องในจิตรกรรมมาจากคัมภีร์อรรถกถาอังคุตตรนิกาย มีการทำจารึกเป็นเรื่องย่อของภาพจิตรกรรมแต่ละภาพ 2) ภาพจิตรกรรมที่เกี่ยวกับพระสาวก 3 รูป ได้แก่ พระมหากัสสปเถระ (เอตทัคคะทางถือธุดงค์เคร่งครัด) พระอุบาลีเถระ (เอตทัคคะฝ่ายวินัยธร) พระอานนทเถระ (เอตทัคคะ 5 ประการคือ พหูสูต สติ คติ ธิติ อุปัฏฐาก) ซึ่งภาพจิตรกรรมทั้ง 3 ภาพนั้น สอดคล้องกับประวัติของพระเถระทั้ง 3 รูป ที่ปรากฏในคัมภีร์อรรถกถาอังคุตตรนิกาย พระไตรปิฎก 3) มีหลักพุทธธรรมที่ปรากฏอยู่ในภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับพระสาวก 3 รูป (1) เกี่ยวกับพระมหากัสสปเถระ ได้แก่ สังสารวัฏ ศีล สมาธิ ปัญญา (สำรวมในศีล ยิ่งด้วยธรรม หิริ-ความละอาย โอตตัปปะ-ความเกรงกลัวการทำบาป ความเพียร-วิริยสังวร สำรวมด้วยสติ-สติสังวร) สัปปายะ 7 ข้อ (อาวาส โคจร ภัสสะ บุคคล โภชนา    อุตุ และ อิริยาบท) ช่วยเกื้อหนุนการบำเพ็ญรักษาสมาธิและความพอเพียง (2) เกี่ยวกับพระอุบาลีเถระ ได้แก่ ความศรัทธา, การละมานะ-การละการถือตัว การบวชถือว่าเป็นการศึกษา (3) เกี่ยวกับพระอานนทเถระ ได้แก่ ความเสียสละ กัลยาณมิตร ปรโตโฆสะ ความไม่ประมาท