ศึกษาวิเคราะห์หลักปฏิสันถารในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาหลักปฏิสันถารในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับปฏิสันถารในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 3) เพื่อวิเคราะห์หลักปฏิสันถารในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นงานวิจัยเชิงเอกสารโดยศึกษาจากพระไตรปิฎก อรรถกถา คัมภีร์สำคัญและนำเสนอเชิงพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า 1) ปฏิสันถาร มี 2 อย่าง ได้แก่ (1) อามิสปฏิสันถาร คือการต้อนรับแขกผู้มาเยือนด้วยวัตถุสิ่งของ ประกอบด้วยการนอบน้อมเคารพ กราบไหว้ บูชาด้วยปัจจัย 4 (2) ธัมมปฏิสันถาร คือการต้อนรับด้วยการให้ธรรมะด้วยการสนทนาธรรม ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าและเหล่าพระสาวกพระสาวิกา อุบาสกและอุบาสิกาต่างต้อนรับกันและกันด้วยธัมมปฏิสันถาร 2) ปฏิสันถารมีความสัมพันธ์กับหลักธรรมในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ดังนี้ หลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับอามิสปฏิสันถาร ได้แก่ พรหมวิหาร 4 สังคหวัตถุ 4 ปริจาคะ พลี 5 ส่วนหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับธัมมปฏิสันถาร ได้แก่ ขันธ์ 5 ธาตุ 6 อนุปุพพิกถา อริยสัจ 4    3) หลักการปฏิสันถาร แบ่งออกเป็น 2 ประการ ได้แก่ (1) หลักอามิสปฏิสันถาร สำหรับสัทธิวิหาริก พึงปฏิบัติต่ออุปัชฌาย์ อันเตวาสิก พึงปรนนิบัติอุปัฏฐากอาจารย์ ภิกษุภิกษุณีปฏิสันถารกับพระราชา ญาติ และแม้กับโจร (2) หลักธัมมปฏิบัติสันถาร ภิกษุภิกษุณีควรให้ธรรมะแก่พุทธบริษัทที่มาเยือน หรือผู้ประสงค์อยากฟังธรรม รวมถึงชี้แนะให้คำปรึกษาแก้ไขปัญหา โดยนำหลักธรรมของพระพุทธเจ้ามาอธิบายประกอบให้เข้ากับเหตุการณ์นั้น