การศึกษาวิเคราะห์การพัฒนาจิตตามแนวมรณัสสติสูตร

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาการพัฒนาจิตในพระไตรปิฎก 2) เพื่อศึกษาโครงสร้างเนื้อหาของมรณัสสติสูตร 3) เพื่อวิเคราะห์การพัฒนาจิตตามแนวมรณัสสติสูตร การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผู้วิจัยมุ่งศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลจากคัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา และวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนา

ผลการศึกษาพบว่า 1) การฝึกฝนพัฒนาจิตเป็นกระบวนการสำคัญที่จะนำไปสู่การสิ้นกิเลส อาสวะ การพัฒนาจิตคือการเพิ่มคุณภาพจิต โดยการนำหลักสมถะ วิปัสสนา ไตรสิกขา มหาสติปัฏฐาน มาใช้ในการดำเนินการพัฒนานั้น จิตจะตั้งมั่นมีสติ สมาธิคลายความยึดมั่นถือมั่น 2) มรณัสสติสูตรกล่าวถึงหลักการ 3 ประการ (1) การมีสติระลึกถึงความไม่แน่นอนของชีวิต (2) ความสลดใจในการดำเนินชีวิตที่ประมาท (3) การระลึกรู้ถึงความตายอยู่เสมอ และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่อให้บรรลุเป้าหมายคือความดับทุกข์ 4 ประการ คือ (1) อภิณหปัจจเวกขณะสูตร (2) กฎอิทัปปัจจยตา (3) โยนิโสนมสิการ (4) อสุภกรรมฐาน 3) การอบรมกายและการอบรมจิต ตามหลักการพระพุทธศาสนาก็คือการพัฒนาจิต จิตใจที่ตั้งมั่นในการปฏิบัติมรณสติกรรมฐาน เป็นจิตใจที่มีความสงบคลายจากความทุกข์และเข้าใจถึงหลักความจริงของชีวิตกับการเปลี่ยนแปลง ทำให้เกิดความตระหนักรู้ว่า ที่เกิดเช่นนั้นก็ล้วนเป็นกฎธรรมดาของชีวิต เราไม่ต้องไปดีใจ เสียใจ เพราะว่านั้น คือความจริงที่แสดงให้เรารับรู้ ทำความเข้าใจและรู้จักรักษาจิตใจไม่ให้เป็นทุกข์กับความแก่ความเจ็บ ความเจ็บและความตาย ที่เกิดขึ้นกับตน ยึดมั่นอยู่ในหลักการปฏิบัติมรณสติ คือ เอาสติน้อมระลึกถึงความตายอันมีแก่ตนและคนอื่น เป็นเครื่องเตือนจิตใจไม่ให้หลงประมาทในการสร้างความดี การพัฒนาจิตตามแนวมรณัสสติสูตร สามารถนำไปประยุกต์ใช้ (1) เจริญสติรักษากาย มีสติระลึกรู้ถึงความตายในทุกอิริยาบถ ทำความเข้าใจและรู้จักรักษาจิตใจไม่ให้เป็นทุกข์ (2) พิจารณากายบรรลุธรรม พิจารณากายเป็นของไม่จีรัง ย่อมบรรลุพระนิพพานในที่สุด