แนวทางการเจริญจตุธาตุววัฏฐานเพื่อสนับสนุนการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาการเจริญวิปัสสนากรรมฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาจตุธาตุววัฏฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 3) เพื่อนำเสนอแนวทางการเจริญจตุธาตุววัฏฐานเพื่อสนับสนุนการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบวิจัยเอกสาร โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท และเอกสารต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง สรุปวิเคราะห์ เรียบเรียง บรรยายเชิงพรรณนา   ผลการวิจัย พบว่า 1) การเจริญวิปัสสนากรรมฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท การเจริญสมถกรรมฐาน แบ่งออกเป็น  หมวดกสิณ 10 กล่าวคือ กสิณ หมายถึง วัตถุสำหรับเพ่งเพื่อจูงใจให้เป็นสมาธิทั้งหมด อสุภกรรมฐาน เป็นกรรมฐานที่กำหนดอสุภะเป็นอารมณ์ เป็นการเจริญกรรมฐานไปจนเกิดปัญญาเห็นแจ้งถึง ไตรลักษณ์อสุภกรรมฐานนั้นเป็นเครื่องกำจัดราคะ 2) จตุธาตุววัฏฐานในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท จตุธาตุววัฏฐานมีความหมายแยกออกเป็น คำว่า จตุธาตุ หมายถึง ธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม คำว่า ววัตถาน หมายถึง การกำหนด เมื่อรวมเป็นคำว่า จตุธาตุ  ววัตถาน หมายถึง การกำหนด หรือการวิเคราะห์ธาตุ 4 จตุธาตุววัตถาน เป็นการพิจารณาธาตุทั้ง 4 ที่ปรากฏในร่างกายจนกระทั่งเห็นเป็นแต่เพียงกองแห่งธาตุ 3) แนวทางการเจริญจตุธาตุววัฏฐานเพื่อสนับสนุนการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ได้แก่ วิธีการพิจารณาปฐวีธาตุคือธาตุดิน โดยให้กำหนดเอาอาการแข้นแข็งในปฐวีธาตุ 20 อย่าง เมื่อกำหนดอยู่อย่างนั้น ธาตุทั้งหลายจะปรากฏได้ ผู้ปฏิบัติธรรมต้องพินิจพิจารณาธาตุทั้งหลายนั้นแล้วๆ เล่าๆ อุปจารสมาธิจะเกิดขึ้น แต่เมื่อใดเจริญไปอย่างนั้น กรรมฐานยังไม่สำเร็จ พึงเจริญโดยสสัมภารวิภัติต่อไป ส่วนองค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยเป็นแบบ “PATV Model”