คติพจน์ในวรรณคดี : การศึกษาแนวคิดและกลวิธีทางภาษา

บทคัดย่อ

วรรณคดีไทยมีคำสอนและเนื้อหาที่ปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรมและมีคติพจน์ที่เป็นแนวทางในการปฏิบัติอยู่ในเรื่อง โดยวรรณคดีคำสอนจะสะท้อนความเป็นไปของสังคม วิถีชีวิต วัฒนธรรม และขนบธรรมเนียมประเพณีของแต่ละยุคสมัย ซึ่งให้ข้อคิดและมีคติพจน์ที่ทำให้ผู้อ่านได้มีแนวทางนำไปปฏิบัติในการดำเนินชีวิตของตนเอง ผู้วิจัยจึงสนใจในประเด็นแนวคิดและกลวิธีทางภาษาของวรรณคดี เพื่อให้เข้าใจลักษณะที่สำคัญของคติพจน์ในวรรณคดีว่าส่วนใหญ่เน้นไปที่คำสอนในด้านใด โดยบทความนี้ผู้วิจัยจะศึกษาด้วยการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) จากวรรณคดีสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น เนื่องจากยุคนี้ถือเป็นยุคแห่งการฟื้นฟูวรรณคดีต่อเนื่องจากสมัยอยุธยาและเป็นยุคทองของวรรณคดี จึงทำให้เกิดวรรณคดีและกวีที่สำคัญมากมาย ผลการศึกษาพบว่า ลักษณะที่สำคัญของคติพจน์ในวรรณคดีส่วนใหญ่เน้นไปที่คำสอนในด้านตัวบุคคล ได้แก่ คำสอนเกี่ยวกับเพศชายและหญิง การดำเนินชีวิต และการอยู่ร่วมกันในสังคม ซึ่งมีลักษณะเด่นทางกลวิธีทางภาษาด้วยการใช้คำและการใช้ภาพพจน์ สอดแทรกไว้ด้วยคุณค่าทางอารมณ์ คุณค่าทางปัญญา คุณค่าทางศีลธรรม คุณค่าทางวัฒนธรรม คุณค่าทางการใช้ภาษา รวมถึงคำสอนที่แฝงด้วยแนวคิดตามหลักพระพุทธศาสนา การอยู่ร่วมกันในสังคม การรักชาติ การจงรักภักดี เพื่อเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่านที่จะนำคติพจน์เหล่านี้ไปประยุกต์ใช้ในสังคมปัจจุบัน กล่อมเกลาให้ผู้อ่านรู้จักความจริงแห่งชีวิตผ่านการอ่านวรรณคดี