กฎหมายกับการพัฒนาประเทศ

Abstract

     ความท้าทายของรัฐเสรีประชาธิปไตยไม่เว้นแม้แต่ประเทศไทย คือทาอย่างไรให้ “กฎหมาย” เป็นเครื่องมือในการพัฒนาประเทศ ในขณะเดียวกันสร้างความสงบสุข ร่มเย็นของสมาชิกในสังคมได้อย่างถ้วนหน้า ซึ่งจากบทเรียนของสหรัฐอเมริกาและเกาหลีใต้นั้นมีการใช้นโยบายของรัฐเป็นตัวตั้ง โดยมีกฎหมายเป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนเพื่อให้เกิดการปฏิบัติตามนโยบาย ฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติ มีความเป็นเอกภาพค่อนข้างสูง ส่วนสหราชอาณาจักร ออสเตรเลีย และสิงคโปร์ มุ่งเน้นที่การพัฒนากฎหมายเป็นหลัก โดยจัดให้มีกลไกเพื่อการพัฒนากฎหมายขึ้นโดยตรง ภายใต้ชื่อ “คณะกรรมการพัฒนากฎหมาย” หรือ “คณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย”

     ประเทศไทยเราใช้ทั้งสองรูปแบบ คือ ใช้กฎหมายเป็นเครื่องมือดาเนินการตามนโยบายภาครัฐ ซึ่งมิได้หมายความเพียงเฉพาะนโยบายของรัฐบาลเท่านั้น มีตัวอย่างความสาเร็จจากรัชสมัยของสมเด็จพระปิยมหาราช และยังมีกลไก “คณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย” ทาหน้าที่ปรับปรุงพัฒนากฎหมายตามกรอบอานาจที่รัฐธรรมนูญกาหนด

     กฎหมายจะเป็นเครื่องมือในการพัฒนาประเทศอย่างแท้จริง ในสังคมที่เคารพหลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ หรือหลักความศักดิ์สิทธิ์ของกฎหมาย ไทยเรามีต้นทุนที่ดีอยู่แล้ว คือ มีรัฐธรรมนูญที่มีเจตนารมณ์ หลักการ และบทบัญญัติเกี่ยวกับการพัฒนากฎหมายที่ล้าสมัยมาก เพียงแต่องค์กรและกระบวนการที่เกี่ยวข้องต้องทาหน้าที่ไปในทิศทางเดียวกัน อีกทั้งต้องยอมรับ “พหุสังคม” ซึ่งจาเป็นต้องผนึกรวมภาคส่วนอื่นๆ เข้าไปในกระบวนการทางกฎหมาย และมีการเสริมพลังให้กลุ่มที่ด้อยกว่า อีกทั้งพระอัจฉริยภาพขององค์พระประมุขในการกล่อมเกลาบุคลากรที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย ในแง่ของกฎหมายกับความยุติธรรม ความเป็นธรรม และความถูกต้องดีงาม

     เรายังขาดองค์ประกอบหลัก คือ “ประชาชนไทย” หากปรับเปลี่ยนเป็น “พลเมืองไทย” ที่ตระหนักรู้และเชื่อมั่นในอานาจของตน ไม่ยินยอมตกเป็นผู้อยู่ใต้การปกครองเท่านั้น แต่ใส่ใจต่อการเมืองการปกครอง การออกฎหมาย การบังคับใช้กฎหมาย และการพัฒนาประเทศ รวมทั้งใช้สิทธิเข้าร่วมในกระบวนการออกกฎหมายเพื่อกาหนดทิศทางการพัฒนาประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของตนเองและชุมชนได้ หากทาได้เช่นนี้ สังคมไทยไม่เพียงแต่ใช้ “กฎหมาย” เป็นเครื่องมือในการพัฒนาประเทศเท่านั้น แต่กฎหมายยังเป็นเครื่องมือที่สร้างสันติสุขแก่สังคมอีกด้วย