เศรษศาสตร์การเมืองว่าด้วยเรื่องประชาธิปไตยกับความขัดแย้งระหว่างชนชั้น: บทวิจารณ์หนังสือ Economic Origins of Dictatorship and Democracy

Abstract

     ประชาธิปไตยถือเป็นหัวข้อที่มีการศึกษามากที่สุดหัวข้อหนึ่งในวงวิชาการด้านสังคมศาสตร์ โดยเฉพาะตั้งแต่ช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สองเป็นต้นมา นักรัฐศาสตร์และนักเศรษฐศาสตร์การเมืองจานวนมากต่างให้ความสนใจกับการพัฒนาแนวคิดเพื่อตอบคาถาม เช่น กระบวนการสถาปนาระบอบประชาธิปไตยเริ่มเกิดขึ้นเมื่อไร? อย่างไร? และทาไมหลายประเทศจึงให้ความสาคัญกับกระบวนการนี้? จนกระทั่งเมื่อสงครามเย็นสิ้นสุดลงภายหลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียตและการเกิดขึ้นของประเทศประชาธิปไตยใหม่ในทั่วทุกมุมโลก นักวิชาการจึงได้หันไปให้ความสาคัญกับคาถามเป็นต้นว่า ประชาธิปไตยคืออะไร? ทาอย่างไรประชาธิปไตยที่มีการสถาปนาขึ้นมาในประเทศต่างๆ จะมีความยั่งยืนและมีคุณภาพ? หนังสือ Economic Origins of Dictatorship and Democracy ถือเป็นอีกหนึ่งความพยายาม (ร่วมกัน) ของนักรัฐศาสตร์และนักเศรษฐศาสตร์การเมืองในการตอบคาถามเหล่านี้

     ทำไมบางประเทศจึงมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่เข้มแข็ง สามารถจัดให้มีการเลือกตั้งที่ประชาชนมีอิสระในการตัดสินใจได้อย่างสม่าเสมอ รัฐบาลและนักการเมืองมีสานึกรับผิดชอบต่อประชาชน ในขณะที่บางประเทศกลับมีระบอบการปกครองในลักษณะตรงกันข้าม? ดารอน เอซโมกลู (Daron Acemoglu) ศาสตราจารย์ด้านเศรษฐศาสตร์แห่งสถาบันเทคโนโลยีแมสซาชูเสตส์ (Massachusetts Institute of Technology, MIT) และเจมส์ โรบินสัน (James Robinson) ศาสตราจารย์ด้านรัฐศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยฮาวาร์ด (Harvard University) อธิบายว่าประชาธิปไตยจะเกิดขึ้นได้หรือไม่ และประชาธิปไตยจะกลายเป็นระบอบการปกครองที่เข้มแข็งยั่งยืน (consolidate) หรือจะอ่อนแอล้มครืนเพียงแค่ช่วงสั้นๆ ล้วนเป็นผลมาจากความสัมพันธ์ของคนสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งคือ“ประชาชน” (citizens) ผู้มีแนวโน้มว่าจะสนับสนุนประชาธิปไตยเพราะเป็นระบอบการปกครองที่ให้ความสาคัญกับคนส่วนใหญ่มากกว่าการปกครองระบอบอื่นๆ อีกกลุ่มหนึ่งคือ “ชนชั้นนา” (elite) ผู้ต้องการรักษาอานาจในการกาหนดทิศทางและผลประโยชน์ของประเทศไว้กับตนเอง ระบอบการปกครองที่ไม่เป็นประชาธิปไตยหรือเป็นระบอบเผด็จการ (dictatorship) ในความหมายของเอซโมกลูและโรบินสันจึงเป็นระบอบการเมืองที่ปกครองโดยชนชั้นนา ในขณะที่ระบอบการปกครองที่เป็นประชาธิปไตยคือระบอบที่ปกครองโดยประชาชนเสียงข้างมากซึ่งประกอบขึ้นจากคนหลากหลายกลุ่ม/ชนชั้นในสังคม