รัฐกับการใช้อานาจรัฐในการควบคุมสังคม: วิเคราะห์รัฐบาลช่วงปี พ.ศ. 2544-2549

Abstract

     หากหันหลังกลับไปเพ่งพินิจถึงเส้นทางการเมืองไทยในอดีตที่ผ่านมา ภาพของนักการเมืองที่โดดเด่นและทรงอิทธิพลต่อความเป็นไปของการเมืองไทยอย่างสูงคนหนึ่งก็คือ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ผู้ก้าวเข้าสู่อานาจทางการเมืองโดยการนาพาพรรคการเมืองของตนเข้ามาเป็นแกนนาในการจัดตั้งรัฐบาลได้สาเร็จนับแต่สมัยแรกของการลงสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในฐานะหัวหน้าพรรคการเมือง จากคะแนนเสียง “ข้างมาก” ในสภาผู้แทนราษรสู่คะแนนเสียง “ข้างมากยิ่งขึ้น” ด้วยการควบรวมพรรคการเมือง จนสามารถนาพารัฐนาวาอยู่ครบวาระ 4 ปี และตอกย้าความสาเร็จทางการเลือกตั้งด้วยการชนะการเลือกตั้งอย่างถล่มทลายในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรปี พ.ศ. 2548 และกลายเป็นรัฐบาลพรรคเดียวที่มีเสียงข้างมากแบบเด็ดขาดในสภาผู้แทนราษฎร จนพรรคร่วมฝ่ายค้านถูกลดบทบาทลงไปอย่างชนิดที่อาจกล่าวได้ว่าไร้ซึ่งอานาจในการถ่วงดุลและ/หรือตรวจสอบตามหลักการของประชาธิปไตย ส่วนการเมืองภาคประชาชนเองก็ตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่แตกต่างกัน นั่นคือ ถูกลดบทบาทลงให้เป็นเพียงราษฎรที่มีหน้าที่ “รอรับ” และ “ปฏิบัติตาม” มากกว่าที่เป็นพลเมืองที่สามารถ “เรียกร้อง” และ “มีส่วนร่วม”

     จากความแหลมคมของการบริหารประเทศโดยรัฐบาลภายใต้การนาของ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ที่ได้กล่าวมาโดยสังเขปข้างต้น นาไปสู่การเลือกหยิบเป็นกรณีเฉพาะเพื่อวิเคราะห์ถึง “รัฐกับการใช้อานาจรัฐเพื่อการควบคุมสังคม” ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาของรัฐบาลทักษิณ 1 ถึงทักษิณ 2 โดยในส่วนแรกจะเป็น “การกวาดเรียง” ข้อมูล ก่อนที่จะนาสู่ “การจัดวาง” ข้อมูลเหล่านั้นลงในส่วนสองและในส่วนสุดท้ายจะเป็น “การมองเรื่อง”ผ่านแว่นความสัมพันธ์ระหว่างอานาจ วาทกรรม และความรู้

     ด้วยเงื่อนไขของการกวาดเรียง การจัดวาง และการมองเรื่อง อันเป็นวิธีการของการนาเสนอ ผู้เขียนจึงมิอาจปฏิเสธหรือก้าวพ้นการลดทอน ละเลย และ/หรือรวบยอดข้อมูลในบางส่วนได้ ตรงกันข้าม ผู้เขียนขอแสดงการยอมรับอย่างถึงข้อจากัดที่กล่าวมาในทุกกรณี เพราะงานชิ้นนี้ มีเป้าหมายเพื่อเสนอการวิเคราะห์ในอีกส่วนเสี้ยวหนึ่งเพื่อให้เกิดการวิวาทในเชิงสร้างสรรค์มากกว่าที่จะเป็นการนาเสนอเพื่อโน้มน้าวหรือชี้นาไม่ว่าจะในฐานะอะไร