สถานะความเป็นพลเมืองในประชาธิปไตยเอเธนส์ (ตอนที่หนึ่ง): เงื่อนไขความเป็นมา

Abstract

     พลเมืองเอเธนส์คือ ชายชาวเอเธนส์ที่มีอายุ ๑๘ ปีขึ้นไป มีสิทธิ์และหน้าที่ต่างๆทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย ไม่ว่าจะเป็นการมีส่วนร่วมในการใช้อานาจบริหาร นิติบัญญัติและตุลาการ‛ ผู้ที่ได้พบเห็นข้อความดังกล่าวนี้ คงไม่รู้สึกว่าการเป็นพลเมืองเอเธนส์นั้นมีความพิเศษหรือแตกต่างอะไรไปจากพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยทั่วไป แต่กระนั้น นักวิชาการผู้เชี่ยวชาญเรื่องประชาธิปไตยเอเธนส์ต่างเห็นพ้องต้องกันว่า สถานะความเป็นพลเมืองเอเธนส์ภายใต้ระบอบประชาธิปไตยเป็นสิ่งที่มีความหมายสาคัญอย่างยิ่งยวดสาหรับชาวเอเธนส์ 1 ในสายตาของชาวเอเธนส์ สถานะความเป็นพลเมืองเป็นสิ่งที่มี ‚ค่าและศักดิ์สิทธิ์ยิ่ง‛ (worth and sacred) 2 แน่นอนว่า บางคนอาจจะมองว่า การยกย่องชื่นชมสถานะของความเป็นพลเมืองของชาวเอเธนส์ดังกล่าวอาจจะเป็นอคติของโพลิส (polis) 3 หรือชุมชนทางการเมืองทุกหนแห่งที่มักจะมีปรากฏหลักฐานประวัติศาสตร์ในปี 345 ก่อนคริสตกาลว่า ผู้ฟ้องร้องในศาลประชาชนเอเธนส์ได้แสดงความโกรธและประณามอย่างรุนแรงต่อโสเภณีที่เป็น คนต่างด้าว และคู่รักของเธอที่เป็นพลเมืองชาวเอเธนส์ ที่ทั้งคู่ได้ร่วมกระทาผิดร้ายแรงต่อกฎหมายเอเธนส์ นั่นคือ ละเมิดกฎหมายที่ห้ามไม่ให้พลเมืองเอเธนส์มีความสัมพันธ์กับโสเภณีต่างด้าวจนกระทั่งมีบุตร ซึ่งบุตรจะต้องกลาย เป็นบุตรนอกกฎหมายทันที พฤติกรรมดังกล่าวถือว่า ก่อให้เกิดความเสื่อมเสียต่อกฎข้อบังคับของความเป็นพลเมืองเอเธนส์ซึ่งเป็นสถานะอัน ‚มีค่าและศักดิ์สิทธิ์ยิ่ง‛

     สำหรับคาว่า โพลิส (polis/poleis) ที่เอเธนส์ ที่มีผู้แปลไว้ว่า นครรัฐ (city-state) หรือ รัฐ (state) ผู้เขียนขอไม่ใช้คาแปล แต่จะใช้ทับศัพท์ไปเลยว่า โพลิส เพราะ ‚polis‛ หรือชุมชุนทางการเมืองของชนกรีกโบราณนั้นมีลักษณะเฉพาะในตัวของมันเอง และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง โพลิสเอเธนส์ ซึ่งมีอคติเข้าข้างหรือให้ความสาคัญต่อเรื่องราวของชุมชนของตัวเอง แต่ถ้าถามว่า สถานะของความเป็นพลเมืองของไทยเป็นสิ่งที่คนไทยส่วนใหญ่เห็นว่ามี ‚ค่าและศักดิ์สิทธิ์ยิ่ง‛ หรือไม่นั้น ? มันก็คงจะเป็นเรื่องไม่ง่ายนักที่จะให้คาตอบที่ชัดเจนได้ เพราะตั้งแต่หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ เป็นต้นมาจนปัจจุบัน ก็ยังไม่พบหลักฐานชัดเจนที่สนับสนุนการให้คุณค่าและความสาคัญ รวมกระทั่งความหวงแหนในความเป็นพลเมืองของคนไทย