ดุสิตธานี : การทดลองจัดการองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เมื่อ พ.ศ. 2461

Abstract

     การทดลองเรื่องการปกครอง ‚ดุสิตธานี‛ เมื่อ พ.ศ. 2461 ได้มีการกล่าวกันมาก่อนหน้านี้แล้ว เพราะถ้านับอายุกันก็ถือว่า จวนครบ 90 ปีแล้ว ทั้งนี้ได้มีผู้มองว่า เป็นการฝึกประชาธิปไตยบ้างหรือเป็นการสร้างเมืองตุ๊กตา เป็นการย่อส่วนบ้านเมืองขึ้นมาสมมุติลักษณะเมืองในฝันบ้าง

     แต่ถ้าหากอ่านวิเคราะห์ดูจาก ‚ธรรมนูญลักษณะปกครองคณะนคราภิบาล (ดุสิตธานี) พระพุทธศักราช 2461‛ ที่ประกาศใช้ในวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2461 และคาบอกเล่าในการดาเนินการหรือกิจการของเมืองสมมุติดุสิตธานีแล้ว จะเห็นได้ว่าการทา ‚ดุสิตธานี‛ นั้นน่าจะเป็นความคิดในการทดลองปกครองส่วนท้องถิ่นขึ้นในเมืองไทยนั่นเอง

     การทดลองปกครองท้องถิ่นครั้งนี้ เกิดขึ้นในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ นั่นก็คือในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชการที่ 6 ของราชวงศ์จักรี เป็นการทดลองทาขึ้นโดยพระองค์เอง และด้วยความรู้และประสบการณ์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่เคยได้รับการศึกษาอยู่ในประเทศอังกฤษ ลักษณะบ้านเมืองที่พระองค์ได้เรียนรู้และมีประสบการณ์ได้พบเห็น คือบ้านเมืองที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภาที่มีกษัตริย์เป็นประมุข