การปกครองท้องถิ่นก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 (พ.ศ. 2435 - 2475)

Abstract

     การศึกษาพัฒนาการของการปกครองท้องถิ่นไทยช่วงก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ภายใต้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในรัชกาลที่ 5 - รัชกาลที่ 7 (พ.ศ. 2435-2475) ในบทความนี้ต้อการชี้ให้เห็นว่า ในช่วงเริ่มแรกของการปฏิรูปการปกครองการบริหารราชการในปี 2435 ที่มีการรวมอานาจเข้าสู่ศูนย์กลาง สร้างความเป็นปึกแผ่นให้กับรัฐในส่วนกลาง ขยายอานาจรัฐไปทั่วราชอาณาจักรโดยการปรับปรุงการปกครองภูมิภาค(มณฑลเทศาภิบาล) รวมทั้งการขยายเครือข่ายอานาจรัฐสู่หมู่บ้านภถายใต้กฎหมายลักษณะปกครองท้องที่ ส่วนการปกครองท้องถิ่นนั้นยังไม่อยู่ในกระบวนการของการปฏิรูปการปกครองและการบริหารที่มีการจัดตั้งสุขาภิบาลขึ้นก็เป็นการจัดให้มีขึ้นโดยรัฐในส่วนกลางซึ่งยังไม่นับว่าเป็นการปกครองท้องถิ่น ในสมัยรัชกาลที่ 6 พัฒนาการของการปกครองท้องถิ่นก็ไม่ได้มีความก้าวหน้าแต่อย่างใด การทดลองจัดตั้ง "ดุสิตธานี" ก็เป็นเพียงการทดลองในเขตพื้นที่และกลุ่มคนเล็ก ๆไม่ได้แสดงถึงพัฒนาการของการปกครองท้องถิ่น จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 7 ก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง มีแนวพระราชดาริเกี่ยวกับการส่งเสริมให้ประชาชนปกครองตนเองในระดับเทศบาลก่อนที่จะปรับเปลี่ยนประเทศไปสู่การปกครองแบบประชาธิปไตย แต่ก็มิได้มีการส่งเสริมและพัฒนาการปกครองเทศบาลแต่ประการใด

     ดังนั้น แนวคิดเกี่ยวกับการปกครองท้องถิ่นที่เกิดขึ้นนั้นเกิดจากผู้มีอานาจปกครองรัฐ หรือชนชั้นนาทางการเมือง มิได้เกิดจากการริเริ่ม หรือ การดาเนินการของประชาชนในชุมชนหรือท้องถิ่น ซึ่งเป็นพื้นฐานสาคัญของพัฒนาการการปกครองท้องถิ่นไทยในยุคต่อมาที่แนวคิด การผลักดันเกี่ยวกับการปกครองท้องถิ่นมักจะไม่ได้มาจากประชาชน