บทบาทของผู้ว่าราชการจังหวัดไทยในงานด้านการพัฒนา ภายใต้กระแสพัฒนาการทางการเมืองแบบประชาธิปไตย และการส่งเสริมการกระจายอานาจ: ศึกษากรณีโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ในจังหวัดร้อยเอ็ดและนนทบุรี

Abstract

     ผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นตาแหน่งซึ่งได้รับการยอมรับว่ามีความสาคัญในการบริหารราชการของไทยมาเป็นเวลาช้านาน ผู้ว่าราชการจังหวัดถือเป็นตัวแทนของรัฐที่มีบทบาทหน้าที่ที่กว้างขวางในหลายๆด้าน อาทิเช่น การรักษาความสงบเรียบร้อย การพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน การที่ผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นตาแหน่งได้รับการยอมรับว่าเป็นตาแหน่งที่มีความสาคัญอย่างมากนั้น ส่วนหนึ่งเป็นเพราะพัฒนาการของสถาบันผู้ว่าราชการจังหวัดเอง ซึ่งหากมองย้อนไปในในอดีต จะเห็นได้ว่า ก่อนรัฐไทยจะพัฒนาสู่การเป็นรัฐสมัยใหม่ (Modern State) ผู้ว่าราชการจังหวัด หรือที่ในอดีตเรียกกันว่า “เจ้าเมือง” นั้น มีสถานะเป็นผู้ปกครองเมืองหรือจังหวัดต่างๆที่มีอานาจแบบกึ่งอิสระจากอานาจของพระมหากษัตริย์ ภายใต้ระบบที่เรียกกันว่า “การกินเมือง” ในการปกครองแบบดังกล่าว เมืองต่างๆจะมีระดับความเจริญ หรือความสงบสุขมากน้อยเพียงใด ก็สุดแท้แต่ความสามารถและแนวทางในการปกครองของเจ้าเมืองแต่ละคน โดยที่พระมหากษัตริย์เองก็มิสามารถที่จะควบคุมให้การปกครองของเจ้าเมืองแต่ละแห่งเป็นไปภายใต้บรรทัดฐาน และแบบแผนเดียวกันได้ 

     แม้ว่าประเทศไทยจะได้มีพัฒนาการสู่การเป็นรัฐสมัยใหม่ และมีการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2475 ก็ตาม แต่ทว่านับตั้งแต่หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นเวลากว่าสี่ทศวรรษ ระบบการเมืองของไทยยังคงได้รับการนิยามว่ามีลักษณะเป็น “อามาตยาธิปไตย” (Bureaucratic Polity) อันหมายถึงระบบการเมืองที่ขาดพลังภายนอกระบบราชการที่ตื่นตัวและมีบทบาทที่เข้มแข็ง ทาให้การปกครองและการบริหารประเทศกลายเป็นหน้าที่ที่สาคัญของข้าราชการ รัฐบาลที่ทาหน้าที่ในการบริหารและปกครองประเทศจึงประกอบไปด้วยบุคคลที่เป็นหรือเคยเป็นข้าราชการอยู่เป็นจานวนมาก ทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน ซึ่งผลกระทบที่สาคัญของระบบการเมืองแบบดังกล่าว ก็คือ รัฐบาลซึ่งบริหารประเทศจะคานึงถึงแต่เพียงผลประโยชน์ภายในระบบราชการเอง มากกว่าที่ตระหนักถึงผลประโยชน์ของประชาชนโดยส่วนรวม ทำให้แนวนโยบายต่างๆของรัฐบาลโดยหลัก มิได้มีลักษณะที่ตอบสนองต่อความต้องการที่แท้จริงของประชาชนโดยส่วนรวม