ภัยพิบัติ กฎหมาย และนโยบาย สิ่งที่กดทับทำให้เกิดคนจนข้ามรุ่นในกลุ่มสตรีประมงขนาดเล็กปาตานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยชิ้นนี้  มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภาวะคนจนข้ามรุ่นของผู้หญิงชาวประมงขนาดเล็กในบริบทสถานการณ์ภัยพิบัติ โดยเป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ จากการสัมภาษณ์ผู้หญิงในพื้นที่หมู่ 1 ตำบลบางตาวา อำเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานีจำนวน 10 คน ใช้วิธีวิทยาทางประวัติศาสตร์แนววงศาวิทยา (genealogy) เรื่องเล่า (story telling) การจัดทำเส้นประวัติศาสตร์ชีวิต และพฤกษาครอบครัวของครัวเรือนยากจนข้ามรุ่น เครื่องมือวิจัย คือ การศึกษาเอกสารด้านนโยบายและแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติว่าด้วยความยากจน แบบสอบถามกึ่งโครงสร้างและแบบเจาะลึก การสังเกต วิเคราะห์โดยใช้หลักการนำข้อมูลพิจารณา สร้างประเด็นหลักแล้วมาวิเคราะห์รวมกัน ข้อถกเถียงหลักของบทความวิจัยนี้ คือ แม้ภัยพิบัติจะเป็น “เหตุการณ์” ที่ทำให้ ชาวบ้านประสบกับความยากลำบากในการดำรงชีวิต ในบางกรณีกลายเป็นเงื่อนไขนำไปสู่ความยากจนข้ามรุ่นของผู้หญิงในหมู่บ้านแห่งนี้ ภัยพิบัติในงานวิจัยชิ้นนี้ไม่ได้ศึกษาประเภทกับชุมชนเท่านั้น แต่ยังมี “ภัยพิบัติเชิงโครงสร้าง” คือ ผลของกระทบของภัยพิบัติต่อชีวิตของมนุษย์ที่สัมพันธ์กับโครงสร้างและความสัมพันธ์ทางอำนาจระหว่างรัฐกับพลเมือง ผ่านในรูปแบบของกฎหมายป่าชายเลนและกฎหมายประมงที่สร้างข้อจำกัดและกดทับชุมชน โครงสร้างความสัมพันธ์ระหว่างทุนกับชาวบ้านกับการแย่งชิงทรัพยากรประมง และการปฏิบัติต่อพลเมืองมาลายูมุสลิมในพื้นที่ ต่อผู้หญิงกลุ่มที่ศึกษา ทำให้เหตุการณ์ภัยพิบัติกลายเป็นภัยพิบัติถาวร การสร้างกรอบคิดในการวิจัยมาจากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับความยากจนข้ามรุ่นกับภัยพิบัติ เนื่องด้วยชุมชนประมงแห่งนี้มีวิถีชีวิตที่เกี่ยวข้องกับทะเลและชายฝั่ง ชาวบ้านมีประสบการณ์ภัยพิบัติจากการกัดเซาะชายฝั่ง
มาตลอด 70 ปี จนต้องถอยร่นเข้ามาลึกในชายฝั่งป่าชายเลน แต่ภายหลังเมื่อบ้านใหม่ถูกประกาศให้เป็นเขต
ป่าสงวน ส่งผลให้ชาวประมงขาดโอกาสทางสังคมเนื่องจากไม่สามารถนำบ้านและที่ดินไปจำนำหรือจำนอง หรือ
ต่อยอดทางธุรกิจในแบบอื่นได้ กรณีศึกษาทั้งหมดต้องทำงานหนักตั้งแต่เด็ก เมื่อผู้หญิงเข้าสู่ช่วงต้นของวัยชราจึงประสบกับปัญหาสุขภาพ ได้แก่ กระดูกสันหลังทับเส้นประสาท ลูกก็มีการศึกษาน้อยเช่นเดียวกับรุ่นพ่อและแม่ทำให้รุ่นลูกขาดโอกาสในการทำงาน ขาดโอกาสในการพัฒนาทักษะทางอาชีพ แต่ลูกต้องดูแลแม่ที่ป่วยและเริ่มเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ เนื่องจากระบบการดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐานเข้าไม่ถึง กลายเป็นวัฏจักรความยากจนข้ามรุ่นซ้ำซากที่ยากจะหลุดพ้น