บัตรประชาชนบนใบหน้า

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิทยานิพนธ์หลักสูตรศิลปะศาสตร์ดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชานาฏยศิลป์ไทย เรื่อง มโนทัศน์การเขียนหน้าและการแต่งหน้าในนาฏกรรมไทย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดการเขียนหน้าและการแต่งหน้าในนาฏกรรมไทย โดยมุ่งเน้นศึกษารูปแบบการเขียนหน้าและการแต่งหน้าในนาฏกรรมไทยที่สำคัญและมีหลักฐานปรากฏให้ศึกษาได้โดยแบ่งกลุ่มคือ นาฏกรรมไทยแบบแผน นาฏกรรมไทยพื้นบ้านและนาฏกรรมไทยร่วมสมัย

วิธีดำเนินการวิจัยใช้การศึกษาค้นคว้าและเก็บข้อมูลจากหนังสือ ตำรา วิทยานิพนธ์ บทความ เอกสารสำคัญ และการสัมภาษณ์ศิลปินแห่งชาติ ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ทรงคุณวุฒิและผู้เกี่ยวข้อง จึงได้ผลจากการศึกษาพบว่า มนุษย์ให้ความสำคัญกับใบหน้ามาตั้งแต่ยุคโบราณ เนื่องจากเป็นจุดกำเนิดที่เกี่ยวข้องด้านกายภาพ ด้านการสื่อสาร ด้านสังคม ด้านจิตวิทยา ด้านเทคโนโลยี และด้านวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งมีความหมายและเกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิต  แต่ด้วยวิถีชีวิตของมนุษย์ทั้งสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศมีความแตกต่างกัน มีวัฒนธรรม ความเชื่อไม่เหมือนกัน  เป็นเหตุให้เกิดรูปแบบการเขียนหน้าและการแต่งหน้าที่มีจารีตปฏิบัติต่างกัน ทั้งรูปแบบ แนวคิด การขีด เขียน ระบาย การสัก และการตกแต่งบนใบหน้านั้นมีความเชื่อและความหมายใดแฝงอยู่บนใบหน้า และถือปฏิบัติสืบต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นเป็นจารีตปฏิบัติ โดยเริ่มจากชนกลุ่มน้อยและแพร่กระจายสู่สังคม จนกลายเป็นเรื่องราวสำคัญในการสื่อสารและเป็นส่วนสำคัญในวิถีชีวิตของชนเผ่าแถบหมู่เกาะโพลิเนเชียน ค้นพบการเขียนหน้าที่อยู่ในรูปแบบของการทำลวดลายที่มีเอกลักษณ์เฉพาะบุคคลอย่างถาวร ที่เรียกว่า “การสัก” หรือ Tattoo ที่ก่อกำเนิดจากตาฮิติ และจากหลักฐานทางโบราณคดีการสักได้เข้ามาเผยแพร่ในนิวซีแลนด์ โดยเป็นวัฒนธรรมที่เดินทางมาจากแถบหมู่เกาะโพลิเนเชียนตะวันออก ซึ่งลวดลายต่างๆ บนใบหน้านั้นมีความหมายเฉพาะบุคคล จนเราเรียกได้ว่าเป็น “บัตรประชาชนบนใบหน้า”รอยสักบนใบหน้าของชนเผ่าเมารีที่ฝังรากลึกเป็นวัฒนธรรมอยู่ในวิถีชีวิตของหญิงและชายชาวเมารีที่มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ทั้งโครงสร้างและรูปแบบนั้น เกิดจากเส้นลักษณะต่างๆที่ปรากฏบนสัดส่วนใบหน้าซึ่งชาวเมารีนำมาใช้อธิบายความหมายแสดงอัตลักษณ์บุคคล ได้แก่ หน้าผาก ดวงตา ขมับ จมูก แก้ม กราม จนในปัจจุบันเกิดกระแสการนำไปใช้เป็นรูปแบบศิลปะรอยสักในกลุ่มคนผู้นิยมรอยสักทั่วโลก