พิธีกรรม ความเชื่อ ประเพณี สรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง หมู่ 3 หมู่ 5 และหมู่ 9 ตำบลน้ำหมัน อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

          การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษา ภูมิหลังของประเพณี สรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง หมู่ 3 หมู่ 5 และ หมู่ 9  ตำบลน้ำหมัน อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ และ พิธีกรรม ความเชื่อ ประเพณี สรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง ผลการศึกษาพบว่า ประเพณีสรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมืองเป็นประเพณีความเชื่อที่ปฏิบัติสืบทอดมากว่า 200 ปีโดยจะเริ่มสรงน้ำปู่ หลังวันสงกรานต์ 7 วันคือวันที่ 20 เมษายน ของทุกปี มีลำดับพิธีกรรมดังนี้ ก่อนวันสรงน้ำปู่ 1-2 วัน คือ 18-19 เมษายน มีการร่วมกันโยงด้ายสายสิญจน์ที่มาจากการบริจาค  จากศาลปู่ไปยังทุกครัวเรือน เชื่อว่าเป็นด้ายมงคลคุ้มภัยกันสิ่งไม่ดีที่จะมาสู่บ้านเรือน  เป็นการเชื่อมโยงความสามัคคีของคนในหมู่บ้านให้กลมเกลียวรักใคร่ห่วงใยซึ่งกันและกัน วันที่ 19 เมษายน ตอนเย็นจะมีการก่อเจดีย์ทรายใกล้ศาลปู่ จากนั้นแต่ละครอบครัวจะมีการจัดทำกระทงจากกาบกล้วย เป็นกระทง 4 มุม ภายในกระทง จะเอาดินเหนียวปั้นเป็นรูปคนเท่าจำนวนสมาชิกในครัวเรือนและ สัตว์เลี้ยงด้วย  ข้าวขาว ข้าวแดง กล้วยสุก น้ำอ้อย น้ำตาล พริกเกลือ อันแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์  ตอนเช้าวันที่ 20 เมษายน ก็จะยกกระทง พร้อมทั้งอาหารถวายพระไปทำบุญตักบาตรที่ศาลปู่ นางทรงจะไปรอพระอยู่ที่ศาลปู่เพื่อร่วมทำบุญตักบาตรด้วย เมื่อพระสงฆ์เจริญพุทธมนต์สวดถวายพรพระเสร็จแล้วก็จะถวายภัตตาหาร  ในขณะที่พระสงฆ์กำลังฉันภัตตาหารอยู่นั้น กลองยาวก็จะบรรเลง ร่างทรงปู่พญาแก้ววงเมือง ก็จะฟ้อนรำมือหนึ่งถือดาบเพื่อทำพิธีปัดเคราะห์ปัดรังควาญ เสนียดจัญไร ให้ออกไปจากหมู่บ้านโดยใช้ปลายดาบเขี่ยที่กระทงทุกกระทงและเจดีย์ทราย เมื่อพระสงฆ์ฉันเสร็จ ทุกคนรับพรจากพระสงฆ์ผีปู่ในร่างทรงก็จะหมอบกราบเมื่อพระสงฆ์กลับวัดผีปู่ก็จะออกจากร่างทรง เสร็จพิธีกรรมตอนเช้า  ตอนบ่ายชาวบ้านจะสรงน้ำพระที่วัดก่อน หลังจากสรงน้ำพระสงฆ์แล้วก็จะพากันไปสรงน้ำปู่ที่ศาล ร่างทรงก็จะไปในพิธี มีคณะกลองยาว บรรเลงสักครู่ผีปู่ก็จะประทับร่าง ประชาชนก็จะถามเกี่ยวกับเหตุการณ์ในวันข้างหน้าว่าจะดีหรือร้ายประการใดผีปู่ก็จะตอบให้ฟังเมื่อหมดคำถามก็จะทำพิธีสรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง โดยเริ่มจากผู้นำชุมชนก่อน กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน นายก อบต. ตามด้วยประชาชนที่ไปร่วมพิธี ก็จะมี ประชาชนหมู่ 3 หมู่ 5 หมู่ 9 เป็นหลัก เมื่อสรงน้ำปู่เสร็จแล้วผีปู่ก็จะออกจากร่างทรง เป็นอันเสร็จพิธีประเพณีสรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง ประจำปี  ความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสรงน้ำปู่พญาแก้ววงเมือง เกี่ยวกับระยะเวลา ในการประกอบพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับสถานที่ วัตถุสิ่งของ ที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรม