ความยั่งยืนของชุมชนสันติสุขท่ามกลางความหลากหลายในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้

บทคัดย่อ

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความยั่งยืนของชุมชนภาคการเกษตรท่ามกลางความหลากหลายในพื้นที่จังหวัดยะลา 2) ศึกษาความยั่งยืนของชุมชนภาคอุตสาหกรรมท่ามกลางความหลากหลายในพื้นที่จังหวัดปัตตานี และ3) ศึกษาความยั่งยืนของชุมชนภาคบริการท่ามกลางความหลากหลายในพื้นที่จังหวัดนราธิวาส ซึ่งผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informant) ได้แก่ ภาครัฐ ภาคประชาชน และ ภาคเอกชน จำนวน 3 จังหวัด ๆ ละ 6 คน รวมทั้งสิ้น 18 คน โดยการสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ตามความสำคัญของเรื่อง คือ เป็นบุคคลที่มีบทบาทและความสัมพันธ์เกี่ยวกับกระบวนการพัฒนาความยั่งยืนของชุมชนสันติสุขท่ามกลางความหลากหลายในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยการสัมภาษณ์ และทำสนทนากลุ่มเฉพาะ (Focus Group Discussion) กับกลุ่มเป้าหมายที่เข้าร่วมโครงการวิจัยฯ จังหวัดละ 15 คน รวม 45 คน ผลการวิจัยพบว่า ความยั่งยืนของชุมชนภาคการเกษตรในพื้นที่จังหวัดยะลา มีรูปแบบความยั่งยืนของชุมชนภาคการเกษตร ประกอบด้วย 1) แนวความคิดในการทำเกษตรกรรม 2) เป้าหมายในการทำเกษตรกรรม 3) แหล่งที่มาความรู้/ทักษะการทำเกษตรกรรมของเกษตรกร ในส่วนของการพัฒนากิจกรรมแบบมีส่วนร่วมของชุมชนภาคการเกษตร มีขั้นตอนการดำเนินการ คือ 1) การสร้างระบบรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์แบบมีส่วนร่วมในพื้นที่ 2) การสร้างตลาดแนวใหม่โดย ใช้ช่องทางการค้าออนไลน์แบบมีส่วนร่วมในพื้นที่ และสุดท้ายการเสริมสร้างเครือข่ายของชุมชนภาคการเกษตร ประกอบไปด้วย 1) การเชื่อมโยงตลาดในพื้นที่ชุมชน 2) หลักเศรษฐกิจพอเพียง 3) การตลาดยุค 4.0 4) ตลาดเป็นธรรม 5) การเชื่อมโยงตลาดส่วนรูปแบบความยั่งยืนของกลุ่มชุมชนภาคอุตสาหกรรมในพื้นที่จังหวัดปัตตานี มี 4 รูปแบบใหญ่ ๆ ประกอบไปด้วย 1) รูปแบบความยั่งยืนของกลุ่ม มี 5 รูปแบบ คือ (1) รูปแบบผู้นำทางปัญญา (2) รูปแบบการมีส่วนร่วม (3) รูปแบบการพึ่งพาตนเอง (4) รูปแบบริเริ่มสร้างสรรค์เป็นนวัตกรรมของชุมชน (5) รูปแบบการถ่ายทอดองค์ความรู้และการสืบทอดภูมิปัญญา 2) รูปแบบความยั่งยืนของชุมชนและสังคม มี 2 รูปแบบ คือ (1) ชุมชนเป็นเจ้าของและผู้ดำเนินการ (2) การแบ่งปันผลกำไรสู่ชุมชน 3) รูปแบบความยั่งยืนทางเศรษฐกิจ มี 2 รูปแบบ คือ (1) การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ที่เป็นนวัตกรรมของชุมชน (2) การเสริมรายได้ให้กับสมาชิกและคนภายในชุมชน 4) รูปแบบความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม มี 2 รูปแบบ คือ (1) การนำวัสดุธรรมชาติมาใช้ในการผลิต (2) การใช้ทรัพยากรอย่างมีคุณค่า