สงกรานต์: ปริศนาธรรมแห่งตำนาน

บทคัดย่อ

          ในเทศกาลวันสงกรานต์หรือวันขึ้นปีใหม่ไทย มีเรื่องเล่าเป็นตำนานสงกรานต์ที่มีคติแฝงเป็นเนื้อในไว้ให้ได้เรียนรู้เรื่องราวชีวิตของคนที่อยู่ร่วมกันในสังคมผ่านตัวละครและกิจกรรมซึ่งสามารถจำแนกออกเป็นบุคลาธิษฐานและธรรมาธิษฐานดังนี้ ธรรมบาลกุมาร คือเด็กมีความเป็นธรรมชาติ ที่บริสุทธิ์ ที่ผู้ใหญ่ควรให้ความคุ้มครอง ท้าวกบิลพรหม คือ ผู้ใหญ่ ผู้สูงอายุ หรือพรหมวิหารธรรม 4 ประการ ต้นตาล คือ ร่างกายที่ประกอบด้วยธาตุ 6 ประการ นกอินทรีย์ตัวผู้ตัวเมีย คืออินทรีย์ภายนอกกับภายใน 12 ประการ ปัญหา 3 ข้อ 1) เวลาเช้า ราศีอยู่ที่หน้า ได้แก่หน้านอกหน้าใน และหน้าที่ 2) เวลาเที่ยง ราศีอยู่ที่อก ได้แก่จิตใจอันเป็นสิ่งสำคัญของชีวิตที่ต้องเที่ยงธรรมเป็นกลาง 3) เวลาเย็น ราศีอยู่ที่เท้า ได้แก่จุดยืน คือสติปัฏฐาน ศีรษะ คือความคิดความเห็น ได้แก่ทิฐิ พาน คือกฎระเบียบของสังคมได้แก่สติปัญญา เขาพระสุเมรุ คือบุญคุณของบิดามารดา การแห่เวียนสามรอบ คือ วัฏฏะ 3 ได้แก่ กิเลส กรรม วิบาก นางสงกรานต์ คือ บุตรธิดาที่ต้องตอบแทนคุณบิดามารดา ทางกาย ทางใจ และทางทิฐิ น้ำ เป็นสิ่งแทนคุณธรรมหลายประการ เช่น ความอ่อนน้อมถ่อมตน ความสามัคคี ความซื่อตรง เป็นต้น สังคมต้องมีน้ำใจ สาด ราด รดน้ำธรรมให้แก่กัน เจดีย์ทราย คือ โลกุตตรธรรม และ ธง คือ พระนิพพาน