สิทธิประโยชน์ทางภาษีในการบริจาคเงินและทรัพย์สินให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

บทคัดย่อ

            รายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่จัดเก็บเองและเป็นรายได้ที่แสดงฐานะทางการคลังของท้องถิ่น คือ ภาษีท้องถิ่น ส่วนใหญ่จะมาจากการจัดเก็บภาษีจากฐานทรัพย์สินหรือความมั่งคั่ง (Wealth Tax) ที่รัฐบาลมอบอำนาจในการบังคับจัดเก็บให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทำให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีอิสระในการจัดเก็บภาษีประเภทนี้ได้ด้วยตนเองและรายได้จากภาษีท้องถิ่นทั้งหมดเป็นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยไม่ต้องนำเข้าบัญชีเงินคงคลังของรัฐบาล         กฎหมายที่ให้อำนาจองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดเก็บภาษีท้องถิ่นที่สำคัญในปัจจุบัน คือพระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. 2562 มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2563  แต่เนื่องจากเนื่องจากกฎหมายลำดับรองที่อยู่ในความรับผิดชอบของกระทรวงการคลังและกระทรวงมหาดไทยยังดำเนินการไม่แล้วเสร็จ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยจึงเห็นชอบให้ขยายระยะเวลาจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง ออกไปจนถึงวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2563   

            นอกจากนี้ เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2563 รัฐบาลได้ประกาศใช้พระราชกฤษฎีกาลดภาษีสำหรับที่ดินและสิ่งปลูกสร้างบางประเภท พ.ศ. 2563 โดยเหตุผลในการประกาศใช้พระราชกฤษฎีกาฉบับดังกล่าว คือ เนื่องจากโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (Covid-19) ได้ระบาดอย่างรุนแรงทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทย ทำให้ระบบเศรษฐกิจทั่วโลกและของประเทศไทยหดตัวลงอย่างรุนแรงและรวดเร็ว กระทบต่อประชาชนทุกสาขาอาชีพในวงกว้าง  สมควรลดภาษีสำหรับที่ดินและสิ่งปลูกสร้างที่จะจัดเก็บตามกฎหมายว่าด้วยภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพความจำเป็นทางเศรษฐกิจ เพื่อบรรเทาผลกระทบต่อประชาชนโดยรวม  ซึ่งการประกาศใช้พระราชกฤษฎีกาฉบับดังกล่าว มีผลทำให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสูญเสียรายได้ประมาณสามหมื่นเก้าพันล้านบาท

            จากการศึกษาพบว่าในปัจจุบันภาษีท้องถิ่นที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดเก็บเอง                   มีสัดส่วนรายได้ที่น้อยมาก เมื่อเทียบกับรายได้รวมขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กล่าวคือ รายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเกือบร้อยละ 90 มาจากงบประมาณที่รัฐบาลจัดเก็บและแบ่งให้ ตลอดจนมาจากเงินอุดหนุน ผ่านกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย ซึ่งแม้ว่าปัจจุบันรัฐธรรมนูญได้กำหนดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดเก็บรายได้เองแล้วก็ตาม  แต่กฎหมายที่ใช้บังคับในการจัดเก็บภาษีท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในปัจจุบัน ยังไม่สามารถอำนวยรายได้ให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้อย่างเพียงพอ

            ประเทศญี่ปุ่นนับเป็นตัวอย่างที่ดี ในการให้ความสำคัญกับอิสระทางการคลังของท้องถิ่น เนื่องจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของประเทศญี่ปุ่นมีความสามารถในการจัดทำภารกิจที่สำคัญเป็นจำนวนมาก สาเหตุที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเทศญี่ปุ่นมีความอิสระทางการคลังค่อนข้างสูง เป็นผลมาจากบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญญี่ปุ่น ฉบับ ค.ศ. 1947 ในส่วนที่ว่าด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเทศญี่ปุ่น ได้ให้หลักประกันว่า “การบริหารงานท้องถิ่นของประเทศญี่ปุ่นจะต้องเป็นไปตามหลักประกันความอิสระของท้องถิ่น และมีอิสระในการบริหารงานและจัดการทรัพย์สินของตนเอง”  นอกจากนี้ การที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของประเทศญี่ปุ่น สามารถให้บริการสาธารณะที่หลากหลายและมีประสิทธิภาพได้เช่นนี้ เนื่องจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของประเทศญี่ปุ่นมี   แหล่งรายได้มาจาก 6 แหล่ง ได้แก่ ภาษีท้องถิ่น (Local Tax) ภาษีที่รัฐจัดเก็บและแบ่งให้แก่ท้องถิ่น (Local Allocation Taxes) ภาษีที่รัฐจัดเก็บและโอนมอบให้ท้องถิ่น (Local Transfer Taxes) เงินอุดหนุนที่รัฐบาลจ่ายให้ (National Government Disbursement) พันธบัตรเงินกู้ท้องถิ่น (Local Public Bonds) และรายได้อื่นๆ

          ประกอบกับเมื่อปี พ.ศ. 2551 รัฐบาลญี่ปุ่นได้มีการออกกฎหมายอนุญาตให้ประชาชนที่บริจาคเงินให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจะได้รับสิทธิประโยชน์ 2 ประการ คือ สามารถนำเงินบริจาคมาหักลดหย่อนภาษีเงินได้และภาษีที่อยู่อาศัยได้ และได้รับของตอบแทนเป็นผลิตภัณฑ์จากท้องถิ่นต่าง ๆ ทั่วประเทศญี่ปุ่น ซึ่งนอกจากประเทศญี่ปุ่นแล้ว ประเทศสหรัฐอเมริกาก็มีมีกฎหมายที่อนุญาตให้ประชาชนหรือบริษัทเอกชนที่บริจาคให้แก่องค์กรหรือหน่วยงานของรัฐ สามารถนำเงินบริจาคมาหักลดหย่อนภาษีได้  ผู้เขียนเห็นว่า หากมีการนำนโยบายภาษีบ้านเกิด (Hometown Tax) หรือการระดมทุนสาธารณะ (Crowd Funding) มาใช้ในประเทศไทย  น่าที่จะช่วยเพิ่มรายได้ให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้ และช่วยกระจายรายได้ให้แก่ชุมชนได้อีกทางหนึ่งด้วย