“มโนราห์”บนฐานการจัดการวัฒนธรรมร่วม: โนราเติม เมืองตรัง

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการนำเสนอเกียรติประวัติของ “ศิลปะการแห่งโนรา” และ “ความเป็นโนราภาคใต้” ที่แสดงถึงภูมิปัญญาชาวบ้านอันทรงล้วนมีคุณค่า ถูกสร้างขึ้นเป็นนวัตกรรมหรือประดิษฐการใหม่ที่ก่อเกิดบนบริบทของพื้นที่ ชุมชน และกาลเวลาที่มีการปรับเปลี่ยนและขัดเกลาให้พลวัตคู่ขนานกับความเปลี่ยนแปลงของสังคมเกิดการตกผลึกเป็นวัฒนธรรมและภูมิปัญญา “โนราเติม” ปราชญ์ชาวบ้านและศิลปินพื้นบ้านที่ถ่ายทอดและสืบสานภูมิปัญญา โดยแสดงให้เห็นถึงกระบวนการสืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่นอย่างต่อเนื่อง กระทั่งมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบโดยพัฒนาโนราสู่สากลนำนวนิยายและดนตรีร่วมสมัยมาใช้ในการแสดง เป็นเอกลักษณ์และมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตที่ได้ซึมซับเข้าในสายเลือด เปรียบเสมือนเป็นชีวิตจิตวิญญาณของชาวใต้มาแต่ครั้นโบราณว่า “มาแต่ตรัง ไม่หนังก็โนราห์” เปรียบถึงคนพื้นเมืองว่ามีความสามารถด้านศิลปะการแสดงของถิ่น โนราเป็นศาสตร์วิชาความรู้ที่พิเศษ เป็นแนวทางแก่ชีวทัศน์ เป็นคุณสมบัติติดตัวคู่คนพื้นเมือง ซึ่งคนปักษ์ใต้ทั่วไปอาจจะร้องเล่นไม่เป็น แต่ก็จะมีความรู้ฝังอยู่ในตนที่สามารถเข้าถึงได้อย่างซาบซึ้งตรึงใจมิรู้ลืม เพราะหนังตะลุงและมโนราห์เป็นผู้ให้ทั้ง “ปัญญาและอารมณ์” เป็นมหรสพวัฒนธรรมประจำถิ่นที่ให้ความบันเทิง เป็นสื่อที่ให้สารัตถะเข้าถึงในดวงใจ และยังเป็นพลวัตที่ขับเคลื่อนการสร้างพลังศรัทธาให้เป็นเอกลักษณ์ของชาวใต้ ดังนั้น การจัดการวัฒนธรรมร่วม เป็นกระบวนการสืบสานความรู้ทางวัฒนธรรมทั้งศาสตร์และศิลป์เชื่อมโยงกับการอยู่ร่วมกันในสังคม “พหุวัฒนธรรม” ที่หล่อหลอม ปลูกฝัง และตระหนักถึงคุณค่า ปกป้อง รักษา พัฒนา และสร้างความนิยมสืบเนื่องอย่างยั่งยืน