วาทกรรมทำพระธาตุ: สังเวียนวรรณกรรมว่าด้วย ตำนานและพงศาวดารเมืองนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ วิเคราะห์เชิงวิพากษ์การทำพระธาตุจากวรรณกรรมตำนานและพงศาวดารเมืองนครศรีธรรมราช ในประเด็น ความหมาย ชุดความรู้ และการช่วงชิงความหมาย ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงเอกสาร เก็บรวบรวมข้อมูลจากตำนานและพงศาวดารเมืองนครศรีธรรมราชที่มีการกล่าวถึงการสร้างองค์พระบรมธาตุเจดีย์ จำนวน 13 ฉบับ มีวิธีดำเนินการวิจัย ดังนี้ รวบรวมข้อมูล ค้นหาสาระสำคัญ จำแนก จัดกลุ่ม และตีความ โดยใช้แนวคิดวาทกรรมและอัตลักษณ์ในการวิเคราะห์และวิพากษ์ ผลการวิจัยพบว่า การทำพระธาตุมีความหมาย 2 นัย นัยแรก คือ การสร้างศูนย์อำนาจทางการปกครอง นัยที่สองคือการสร้างศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนา ผลิตชุดความรู้ 8 ชุด ได้แก่ 1) การผนวกการทำพระธาตุกับการสร้างเมืองเป็นเรื่องเดียวกัน 2) การใช้พระนาม พระราชกรณียกิจ และพระราชจริยวัตรอย่างพระเจ้าอโศกมหาราช 3) การเสริมบุญญาบารมีด้วยหัวเมืองสิบสองนักษัตร 4) การสร้างอำนาจครอบครองอาณาบริเวณที่เป็นอู่ข้าวอู่น้ำอย่างชอบธรรมผ่านการกัลปนา 5) การแทรกเรื่องเล่าลงในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาและการบัญญัติภูมินามให้สอดคล้องกับสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนา 6) การอ้างเอาพุทธานุภาพและอำนาจเหนือธรรมชาติเป็นเบื้องหลังของบุญญาธิการ 7) การเดินทางของฝูงคนและศรัทธาชนนอกปกครองไปช่วยทำพระธาตุ 8) เครื่องนมัสการมีค่าและการเป็นฐานทรัพยากรของเมือง โดยที่ยุคแรกเป็นความหมายของผู้ปกครอง ใช้การทำพระธาตุเป็นเครื่องมือในการสร้างอำนาจนำ ยุคต่อมาศรัทธาชนใช้เรื่องเล่าทางพระพุทธศาสนา อำนาจเหนือธรรมชาติและความศรัทธาของฝูงคนเป็นเครื่องมือในการทำพระธาตุให้เป็นศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนา