การส่งเสริมพัฒนาอาชีพทางเลือกบนฐานทุนทรัพยากรธรรมชาติในชุมชน: กรณีศึกษาชุมชนบ้านปางมะกล้วย ตำบลป่าแป๋ อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบทชุมชน ทุนทรัพยากรธรรมชาติ ปัญหาและความต้องการในการประกอบอาชีพ 2) วิเคราะห์ศักยภาพของชุมชนและการส่งเสริมพัฒนาอาชีพทางเลือกบนฐานทุนทรัพยากรธรรมชาติ และ 3) วิเคราะห์ปัจจัยความสำเร็จและอุปสรรคของการส่งเสริมพัฒนาอาชีพทางเลือกในชุมชนบ้านปางมะกล้วย จังหวัดเชียงใหม่ เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน โดยบูรณาการวิธีการเชิงคุณภาพกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม กับผู้ให้ข้อมูลหลัก 15 คน และกลุ่มตัวอย่าง 25 คน โดยคัดเลือกแบบเจาะจง ทำการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม การสังเกตอย่างมีส่วนร่วม และบันทึกการปฏิบัติงาน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ชุมชนอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ มีทุนทรัพยากรธรรมชาติ คือ ต้นเมี่ยงและมะแขว่น ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจแต่พบปัญหาราคาของผลผลิต จึงต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ 2) ชุมชนมีศักยภาพด้านความหลากหลายทางชีวภาพ จึงใช้พืชที่เป็นทุนทรัพยากรธรรมชาติไปส่งเสริมพัฒนาอาชีพทางเลือกเป็นผลิตภัณฑ์นวัตกรรม คือ ผงปิดผมขาว ชาข้าวคั่ว น้ำมันหอมระเหย ยาหม่องสมุนไพร และผ้ามัดย้อมธรรมชาติ และ 3) ปัจจัยสร้างความสำเร็จ คือ การมีส่วนร่วมของชุมชนตลอดกระบวนการ การใช้ทรัพยากรท้องถิ่นที่มีศักยภาพสูง การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่หลากหลายและตอบสนองความต้องการของตลาด และการสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับหน่วยงานภายนอก ส่วนอุปสรรค คือ ความผันผวนของราคาผลผลิต การขาดทักษะและความรู้เฉพาะทาง การมีส่วนร่วมที่จำกัดของคนรุ่นใหม่ในชุมชน และข้อจำกัดด้านกฎระเบียบและมาตรฐานผลิตภัณฑ์ ข้อเสนอแนะจากการวิจัย คือ ควรขยายผลแนวทางการพัฒนาอาชีพทางเลือกสู่ชุมชนอื่นพร้อมทั้งพัฒนาหลักสูตรฝึกอบรมเฉพาะทางเพื่อเสริมสร้างทักษะที่จำเป็น
Article Details
เอกสารอ้างอิง
ณัฐธิดา จุมปา และธีรวัชร แก้วเปี้ย. (2563). การขับเคลื่อนการจัดการการท่องเที่ยวบนฐานทุนชุมชนชาติพันธุ์ของตำบลแม่สลองนอก อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรี นครินทรวิโรฒ, 23(1), 20-38.
ธงชัย ภูวนาถวิจิตร. (2558). แนวคิดสวัสดิการชุมชนบนฐานทรัพยากรชุมชน: ทางเลือกเพื่อการพึ่งตนเองของชุมชนอย่างยั่งยืน. MFU Connexion. Journal of Humanities and Social Sciences, 4(2), 65-94.
นุจรินทร์ ปัญจูวงศ์ และพิพัฒน์ ไทยอารี. (2564). ความคิดเห็นและความต้องการของประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ต่อการบริหารจัดการให้ความช่วยเหลือของเทศบาลนครนนทบุรี. เอเชียปริทัศน์, 42(1), 101-119.
ผการัตน์ พินิจวัฒน์. (2561). การส่งเสริมอาชีพให้ชุมชน: กรณีศึกษาบ้านโพนไทร ตำบลเมือง อำเภอเมือง จังหวัดเลย. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 6(3), 926-935.
ฟ้าลั่น กระสังข์. (2561). ทุนชุมชนกับกระบวนการมีส่วนร่วมสู่การเป็นชุมชนพึ่งตนเอง: ศึกษาเปรียบเทียบระหว่างชุมชนรางหวายและหนองสาหร่าย อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี. ใน ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขารัฐประศาสนศาสตร์. มหาวิทยาลัยรังสิต.
มนสิชา อนุกูล. (2565). แนวทางการจัดการส่งเสริมกลุ่มอาชีพชุมชน ตำบลบางขะแยง อำเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี. วารสารวิทยาการจัดการปริทัศน์, 24(1), 137-146.
วิเชียร มันแหล่ และคณะ. (2564). ผลกระทบและการปรับตัวของประชาชนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 8(11), 328-340.
วีระศักดิ์ ปุกคำ. (2566). การเปลี่ยนแปลงและผลกระทบทางสังคมหลังเกิดโรคระบาดโควิด-19. วารสารสหวิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์, 6(1), A93-A109.
สกุล วงษ์กาฬสินธุ์. (2561). ศักยภาพทุนชุมชนในการแก้ไขปัญหาเพื่อการพัฒนาหมู่บ้านด้อยพัฒนาในอำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา. วารสารวิจัยชุมชน, 12(พิเศษ), 258-268.
สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน). (2559). การพัฒนาระบบเศรษฐกิจและทุนชุมชนสู่ชุมชนเข้มแข็งจัดการตนเอง. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพมหานคร: สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน).
สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน). (2562). โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงป่าแป๋. เรียกใช้เมื่อ 15 ตุลาคม 2566 จาก https://so06.tcithaijo.org/index.php/JSC/issue/view/17672/5911
สมชัย จิตสุชน. (2563). ความเหลื่อมล้ำในสังคมไทย: เปลี่ยนวิกฤตโควิด-19 ให้เป็นโอกาส. ใน สถาบันพระปกเกล้า (บรรณาธิการ). จากวิกฤตสู่โอกาสของสังคมไทยในยุค COVID-19 (หน้า 41-67). กรุงเทพมหานคร: สถาบันพระปกเกล้า.
สำนักงานผู้ประสานงานสหประชาชาติประจำประเทศไทย (ยูเอ็นดีพี). (2563). การประเมินผลกระทบรวมด้านเศรษฐกิจและสังคมจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ในประเทศไทย. เรียกใช้เมื่อ 20 มิถุนายน 2567 จาก https://thailand.un.org/sites/default/files/2021-02/UN%20Thailand%20Socio-Economic%20Impact%20Assessment%20of%20Covid-19%20in%20Thailand-TH-low%20res.pdf
สุนิตย์ เหมนิล. (2564). ทุนทางสังคมกับการประกอบสร้างวิสาหกิจชุมชน: กรณีกลุ่มประมงดอนแก้ว อำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี. วารสารพัฒนาสังคม, 23(1), 118-142.
สุริยะ หาญพิชัย และฑัชวงษ์ จุลสวัสดิ์. (2564). ผลกระทบของประชาชนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 สู่การปรับตัวสู่ชุมชนวิถีใหม่ในพื้นที่จังหวัดลพบุรี. วารสารร้อยแก่นสาร, 6(9), 126-141.
อุทัยวรรณ ภู่เทศ. (2558). การพัฒนาศักยภาพของชุมชนด้านอาชีพผลิตภัณฑ์จากบัวเพื่อพัฒนาระบบเศรษฐกิจของชุมชนบนฐานเศรษฐกิจพอเพียง. Rajabhat Journal of Science, Humanities and Social Sciences, 16(2), 201-210.
Belanger, K. (2013). Capacity for Conservation: Rural Communities Address Sustainability for Global Impact. In Scales, T. L. et al. (Eds.) Rural Social Work : Building and Sustaining Community Capacity. (pp. 225-235). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.
Chatchawanchanchanakij, P. (2022). Influence of intellectual capital, creative economy, and marketing mix on community enterprise success after the COVID-19 crisis in Thailand. International Journal of Health Sciences, 6(S6), 11057-11068.
Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods Approaches. (4th ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
High Level Panel of Experts on Food Security and Nutrition (HLPE). (2020). Impacts of COVID-19 on food security and nutrition: Developing effective policy responses to address the hunger and malnutrition pandemic. Retrieved October 25, 2024, from https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/8abcbe13-833e-4658-a339-4e3be593b66e/content
Laborde, D. et al. (2020). COVID-19 risks to global food security. Science, 369(6503), 500-502.
Sann, R. et al. (2023). Crisis Adaptation in a Thai Community-Based Tourism Setting During The COVID-19 Pandemic: A Qualitative Phenomenological Approach. Sustainability, 15(1), 340. https://doi.org/10.3390/su15010340.
World Bank Group. (2020). The Economic and Social Impact of COVID-19. Retrieved October 25, 2024, from https://documents1.worldbank.org/curated/en/457181588085856454/pdf/The-Economic-and-Social-Impact-of-COVID-19-The-Country-Notes.pdf
Yamaka, W. et al. (2023). Survival and duration analysis of MSMEs in Chiang Mai, Thailand: Evidence from the post-COVID-19 recovery. Mathematics, 11(4), 794. https://doi.org/10.3390/math11040794.
