กระบวนการเสริมสร้างคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุ ในตำบลวังศาลา จังหวัดกาญจนบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์กระบวนการเสริมสร้างคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุ 2) พัฒนากิจกรรมเสริมสร้างคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุ และ 3) ถ่ายทอดกระบวนการเสริมสร้างคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุในตำบลวังศาลา จังหวัดกาญจนบุรี เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยใช้กิจกรรมในการขับเคลื่อน มีการสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์เชิงลึก ผลการวิจัยพบว่า 1) กระบวนการเสริมสร้างคุณค่าในตนของผู้สูงอายุ เริ่มจากการย้อนระลึกถึงคุณค่าจากอดีต บูรณาการกับการตั้งเป้าหมายชีวิตในปัจจุบัน จนค้นพบความหมายใหม่ของชีวิตในวัยที่เปลี่ยนผ่าน 2) ออกแบบกิจกรรมต้นแบบ จำนวน 3 กิจกรรม ได้แก่ 2.1) “ร้อยเรื่องราว ร้อยคุณค่า ผู้สูงวัยสร้างแรงบันดาลใจ” 2.2) “ก้าวอย่างสง่างาม โปรแกรมเตรียมใจสู่วัยทอง” 2.3) “ใจเป็นสุข เส้นทางการฝึกจิตในวิถีผู้สูงวัย” กิจกรรมทั้งหมดออกแบบเน้นความเชื่อมโยงกับชีวิตจริงของผู้เข้าร่วมในด้านร่างกาย อารมณ์ ความสัมพันธ์ และจิตวิญญาณ สามารถกระตุ้นให้ผู้สูงอายุทบทวน ยอมรับ และเปลี่ยนแปลงตนเองในเชิงบวกได้อย่างชัดเจน และ 3) การถอดบทเรียนจากกระบวนการทั้งหมด พบว่า การเสริมสร้างคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุไม่ได้เกิดจากการให้คำแนะนำจากภายนอกอย่างเดียว แต่เกิดจาก
“การฟังตนเองอย่างลึกซึ้ง” ผ่านกิจกรรมที่ชวนให้กลับมาอยู่กับปัจจุบัน ยอมรับความเปราะบาง และค้นพบคุณค่าที่ไม่ได้ขึ้นกับบทบาททางสังคมเดิม สามารถสรุปเป็นรูปแบบองค์ความรู้ต้นแบบที่เรียกว่า “SANTI Model” ซึ่งประกอบด้วย 5 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ S (Self-reflection) การใคร่ครวญตนเองด้วยสติ A (Acceptance) การยอมรับความเปราะบางของตนอย่างสง่างาม N (Nurturing) การดูแลจิตใจด้วยกิจกรรมที่เชื่อมโยงกับชีวิตจริง T (Transformation) การเปลี่ยนผ่านมุมมองและบทบาทภายในตนเอง I (Integration) การผนวกคุณค่าใหม่สู่การดำรงชีวิตในสังคมอย่างมีศักดิ์ศรี